Accessibility links

Кайнар хәбәр

AQŞ kertän finans çikläw İranğa täesir itäçäkme?


Iran xäzerge waqıtta BMO ike törle çikläwlär astında yäşäp kilä. Bu çikläwlär, İranğa atom programmasınnıñ qayber öleşlärennän baş tartırğa telämägän öçen cafa bularaq kertelgän ide. Älege xalıqara tıyularnıñ İran iqtisadına nindi yoğıntı yasıawı älegä töğäl bilgele tügel. AQŞ ta İranğa qarata üzeneñ finans çikläwlären kertte. Waşington Yewropa häm Asiä bankların da şul yuldan barırğa çaqıra.

Bäysez tikşerülärgä qarağanda İranda eşsezlek däräcäse 20%, bu xökümät farazlanğan sannan (11%) küpkä zurraq. İnfltatsiä däräcäse dä 30% tiräse dip isäplänä. Räsmi çığanaqlar anı 17%, dip iğlan itsä dä.

BMO çikläwläre bäyälärğä täesir itäme yuqmı, bu xaqta tögäl mäğlümat yuq, ämma azıq-tölekkä, töp könküreş towarlarına bäyälär üsä bara, dip xäbär itelä. Qayber expertlar isäpläwençä, İran neft satudan kergän açqalar isäbenä teläsä nindi basımğa bireşmiçä yäşi ala. Häm şul uq belgeçlär fikerençä, cäfa itep birelägän BMO çikläwlärneñ İranğa çınnan da täesir itüen raslawçı dälillär yuq.

Başqa expertlar AQŞ kertkän finans çikläwlär köçäyä bara, dip sanıy. Alar näticäsendä İrannıñ başqa illär belän finans elemtälärne ozergä mömkin, dilär belgeçlär. AQŞnıñ baş finans oyışması citäkçeseneñ urınbasarı, Washingtonnıñ İrannı xalıqara finans dönyasınnan ayıru säyäste belän şögellänüçe Stuard Levey, bu çikläwlärneñ täesire bar, di. Anıñ äytüençä, İran dönya finans sistemı tarafınnan çitkä qağılğan ilgä äwerelä bara.

AQŞ xökümäte, 1 noyaberdä İranğa qarşı yaña çaralar ütkerlüne iğlan itte. Yaña çikläwlär 20 İran keşesenä häm şirkätenä yunälgän, şil isäptän İrannıñ 3 töp bankına da.

Kürenerle iqtisadçılar, Washingtonnıñ iqtisadi basımınıñ üz näticäsen birüe belän häm xärbi çaqaralarğa yaxşı almaş bula aluı belän kileşä.

Parijda eşläwçe iqtisadçı Fereidoon Khavand ber yaqlı çikläwlär İran belän säwdäne bik qatlawlndıra ala, di. Qayber ere banklar İran säwdäğärlärenä kredit birudän baş tarta, qayseberläre İran watandaşlarına xisap açırğa da röxsät itmi. Khavandnıñ äytüenä qarağanda, bu çikläwlär kertü ğämälenä torğan sayın kübräk bank quşıla bara. Xätta Qıtay bankları da İran belän eş itkännärğä ozın mötdätle kreditlar birmi. Şul uq waqıtta, bu iqtisadçı, İrandağı neftqä qızığıp, keçkenä banklar bu il belän eş itärgä mömkin, dip şiklänä. Ämma İranğa kertelgän çikläwlär belän, BMO İminlek Şurasınıñ daimi äğzäläre Rusiä häm Qıtay kileşmägän ide. Xalıqara valuta fondınıñ elekke äğzäse, Jahangir Amouzegar isäpläwençä, AQŞnıñ İranğa qarata finans çikläwläre näticäle buluğa oxşağan, ämma Qıtay belän Rusiä monı ciñel genä qabul itmäs. Amouzegar äytüençä, bu ike il AQŞnıñ İrannı çitlätü yäki aña höcüm itü plannarı belän ber qayçan da kileşmäs, İrannıñ atom qoralına iyä bulu qurçınıçı çınğa aşsa da.

Başqa belgeç, Dönya bankı kiñäşçese Bagher Alikhani, finans tarmağında tıyular, neft satuğa waqıtlıça çikläw kertügä qarağanda küpkä näticäleräk, digän fikerdä tora. İran nefteneñ çitkä satuına şikläwlär ketü, finans bazarlarında zur dulqın quptarırğa mömkin, annan ber kemgä dä fayda bulmas, dip sanıy belğeç. Anıñ äutüenä qarağanda, dönya bazarlarına İrannıqı urınına Ğıraq nefte çıqsa, AQŞ İrannıñ neft eksportına qatıraq çikläwlär qulla alır ide. Ämma xäzerge şartlarda monıñ buluı şikle, di belgeç. İranda şundıy äytem bar. Tawis qoşı qoyrığınıñ maturlığı soqlanu öçen dä, anıñ üterü öçen dä säbäp bulıp tora.
XS
SM
MD
LG