Accessibility links

Кайнар хәбәр

AQŞ: Yaña citäkçelekkä, küzläw üzägennän “yomşaq säyäsät” kiñäşe


George Bushnıñ prezidentlıq waqıtı gel Ğiraq, Äfğanstan suğışları häm İrannıñ atom citeşterü ğamällären tuqtatu öçen yasağan qatı basımnarı belän telgä alındı. Bush här waqıtta İran mäsäläsen säyäsi yullar belän xäl itäçäge turında söyläp kilde. Läkin şul uq waqıtta da, İrannıñ atom qoralları citeşterü tırışlıqların awızlıqlaw öçen ikençe çara bulğan, xärbi suğış yulın da uylamadı tügel. Amerikanıñ bolay qılnauına qarap qayberäwlär anı “suğış çuqmarına” oxşatıp kilde. Yaña Amerika prezidentnıñ saylanuına 14 ay waqıt qalğanda, Waşiñtondağı Strategik häm Xalıqara öyränülär märkäzeneñ tikşerenü üzägeneñ soñgı xisabı, kiläse AQŞ citäkçelegeñ, “Yomşaq köç” qullanırğa çaqıra. Üzäk, yaña citäkçelek aldında bu adım, Amerikanıñ xalıqara abruyın aqlaw maqsatında iñ uñay ısul bularaq kürä.

Strategik xalıqara öyränülär märkäzeneñ yaña xisabında, aldağı yaña AQŞ prezidentın, uñay tışqı säyäsät kürü belän “global tınıçlıqqa/yaxşılıqqa” omtıluın kiñäş itä. Misal öçen bu citäkçelek, berektäş häm xezmättäş illär belän mönäsäbätlärne yaxşırtırğa tiyeş bulaçaq. Şul uq waqıtta ul global üseştän artta qalmasqa da tiyeş. Bu AQŞ häm başqa dönya illäre öçen faydalıraq bulaçaq. Häm ul kübräk xalıqçan (xalıq mänfäğatenä qarağan) säyäsät belän mäşğül bulırğa tiyeş.

Bu öyränülär, Aq Yortta, Buşnıñ berençe 4 yıllıq prezidentlığı waqıtında, anıñ däwlät sekretarlığı urınbasarlığı wazifasıñ başqarğan, Richard Armitage häm Harward Universitetınnan Joseph Nye tarafınnan alıp barıldı. Joseph şul uq waqıtta, uñay AQŞ säyäsäte ısulların añlatqan “Yomşaq Köç” isemle kitapnın avtorı.

Strategik xalıqara öyränülär märkäzenen web saxifäsendä, Richard häm Robert kütärgän bäxeslärneñ video yazmaları näşer itelä. Bu tasmalardañ bersendä, Richard AQŞnı “suğış çuqmarına” oxşatırğa yarata, üz süzläre belän äytkändä "suğışçı malayı”. Zur mäxällä uramnarındağı başqa malaylar, bu “suğış çuqmarınıñ” niçek üz köçen kürsätergä telägäneñ küzätä, ber yaqtanda aña ışanıp-ışanmaw mäsäläse turında uylıy.

Bu malay üzen başqalarğa niçek kürsätä, dus itepme ällä suğış çuqmarı bularaqmı. Menä şul oçraqta min uylawımça AQŞ kübräk, suğış çuqmarı bularaq kürelä. Minemçä moña iğtibar itergä kiräk, çönki, bezneñ cıyılışlarnın bersenä qatnaşqan beräw äytkän ide: “AQŞ qayçan säyäsättä ülem köräşenä kersä, ul başqalarnı yaqlamıy, bu isä ışanıçsızlıq tudıra."

Robert isä, üz öleşendä, Amerikan “köçen” istä totarğa kiräk di. Waşiñton, säyäsi diplomatiägä iğtibarın arttırırğa tiyeş. Qurqutu urnına, yärdäm kürsätergä kiräk di ul.

Xärbi xästärlär belän nığıtılmağan diplomatiä ul buş dip isäpim min. Bez barıbız da monıñ mäğnäsen añlıybızdır. Läkin berençe bularaq bezneñ diplomatiä yullarının qullanıuıbız kübräk urınlı bulır ide. Çönki waqıtına qarap şartlar başqaça bula ala, yärdäm itärgä me ällä yañadañ öyrätergä me, yäisä başta çiklär aşa xalıq häm fikerlär alışırnırğamı, bularnıñ barsı da ber çarası bula ala.

Şul uq waqıtta xisap, AQŞnı terorla küräştäñ baş tartırğa kiñäş itme. Läkin kiläse citäkçelek bu ölkädä mawığıp kitüdäñ saq bulırğa tiyeş diyelä anda. Yäğni, Waşiñton, terorğa qarşı suğış ideasın ğına tügel, ä dönyağa kübräk uñay qaraş taratırğa tiyeş diyelä.
XS
SM
MD
LG