Accessibility links

Кайнар хәбәр

Milli respublikalarda däwlät tellären barı tik kiril älifbasında ğına qullanu turında tözätmä Rusiäneñ qanuna kerteläçäk


Milli respublikalarda däwlät tellären barı tik kiril älifbasında ğına qullanu turında tözätmä Rusiäneñ qanuna kerteläçäk

Bäyrämnän soñ ällä ni zur säyäsi waqiğalar küzgä taşlanmadı, ğädäti tormış däwam itte. “Tatenergo” oyışmasınıñ RAO YES şirkäte birgän 900 million sumlıq däğwasın kire qağuına iğtibar itüçelär bar. Xäzergä arbitraj mäxqämä Anatoliy Çubays täläp itkän 900 million sumnı İlşat Färdiev citäklägän “Tatenergo”dan qayırıp alu yağında tügel ikän.

İnde xäzer Tatarstan salımnı da tutırıp tüli, Çeçnyağa tärtip urnaştırırğa militsionerlar da cibärä, Konstitutsiä häm başqa qanunnarnı da Rusiänekenä täñgälläşterä – barıber känäğät tuğellär. 12 martta Rusiä Däwlät Dumasınıñ komitetları häm fraksiäläre utırışında Rusiä xalıqları telläre turındağı qanunnıñ 3 matdäsenä östämä kertü turındağı proekt qarala. Biredä şuşı proektnı Rusiä Dumasınıñ plenar utırışına çığarırğa cıyınalar. Şuşı tözätmäneñ asılı – Rusiä respublikalarında däwlät telläre kirillitsa nigezendäge urıs älifbası xärefläre genä qullanıla ala, dip yazılğan. Başqa oçraqlarda milli respublikalarnıñ älifbaları federal' zakonnar aşa ğına üzgärtelä ala.

Bu turıda Duma deputatı Fändäs Safiullin, Tatarstan Däwlät Sovetı deputatlarınıñ räsmi räweştä äytkän fikerlären işetkänegez bardır. Patşa zamannarında da millätlärneñ älifbasına qısılmağan Rusiä xäzer şuşı säyer eşkä totınğan. Tatar telen belgän zıyalılar bu xaqta ni uylıy soñ? Tatarstan Fännär akademiäsendä ğilem östäwçe yäş tel belgeçe Färit Gäräyev menä närsälär söyläde:

Bu Mäskäwneñ tatar xalqına häm Tatarstanğa basımı. Ber xalıqnıñ ikençe xalıqqa niçek yazu, söyläşü turında öyrätüe häm kontrol' itüe ğayre tabiğıy, absurd ğämäl. Latin älifbasın tıyarğa tırışsalar da, bu eş barıp çıqmayaçaq, çönki üzlektän yazu, komp'yuter häm İnternet yärdämendä aralaşu däwlät tarafınnan idärä itelmi. Rusiä Dumasında qanun proektı barı tik respublikalarnıñ däwlät tellären awızlıqlawnı küz aldında tota. Ämmä, Tatarstannan çittä tatar tele däwlät tele statusında tügel, dimäk, kirill älifbasında yazunı Rusiäneñ başqa töbäklärendä mäcbür itep bulmıy.

İnde xäzer latinğa küçkän Moldovanı Rusiä belän yaqınlaştırırğa teläwçelär, Ukrainağa qaş sikertüçelär, Ärmänstan, Görciä, Äzerbäycan kebek respublikalarnı qaynar qoçaqta totarğa omtıluçılar bu turıda ni uylıy ikän? Kirill älifbalı, ber telle Rusiägä yaqınayırğa teläwçelärneñ därte sürelmäsme? Xäzer bu öyänäk turında Qazanda maxsus termin da çıqtı – lingvistik imperializm dip atala ul. Ozaqlamıy Rusiä Däwlät Duması şuşı tel imperializmınıñ ğämäldä ikänlegen kürsätäçäk.
XS
SM
MD
LG