Başqortostan tatarları problemalarına bik zur iğtibar kürsätmägän Tatarstan matbuğatı, bu atnada Ufada ütkän märtäbäle ciyen häm andağı millättäşlärebez tormışı xaqında üz uy-fikerlären äytä başladı. Soñınnan monıñ añlatması da tabıldı. Qorıltayğa Tatarstan wäkilçelege belän bergä ber törkem respublika matbuğatı xäbärçeläre dä barğan bulğan ikän. Ber ük waqiğanıñ törle basma jurnalistlarınıñ niçek kürüwen respublika matbuğatı açıq çağıldırdı. Республика Татарстан isemle räsmi gäzitneñ sişämbe sanında «Tatar belän başqort bergä bulğanda, arba äylänmäs» digän yazma basılıp çıqtı. Gäzit xäbärçese ayırım pozitsiäne yaqlamasa da, mäqälägä birelğän isem, räsmi matbağınıñ nindi qaraşta torğanın işäräli.
Tatarstan yäşläre gäzitendä älege qorıltay turınağı yazma «Yörisez peçän waqıtında eş qaldırıp» dip isemlängän ide. Watanım Tatarstan xäbärçese Räşit Minhac üz yazmasın Tatarstan yäşlärenä täqdim itärgä bulğan. «Yörisez peçän waqıtında eş qaldırıp» digän, baş isemgä çığarılğan cömläne, jurnalistlarnı aşatırğa alıp barğan aşxänädä tabınçılar äytkän bulğan. «Här kuxarka däwlät belän idarä itä ala» digän ğibäräse bar Leninnıñ. Şul cähättän çığıp qarağanda, däwlät ähelläreneñ tatarlarğa mönäsäbäte bulıp toyıldı bezgä bu qaraş» - dip yazdı Räşit Minhac. Qorıltay barışı xaqında yazğanda ul şuña iğtibar itä:
“Rusiä Däwlät Dumasında Tatarstanda tatar yazuın latinğa küçerügä qarşı zakon proektı täqdim itüçelärneñ berse bulğan Başqorstostan Fännär Akademiäse Prezidentı Robert Niğmätullin, Rusiädä yäşäwçe barça törki xalıqlarğa latin yazuına küçärgä kiräk, dip çığış yasadı. Kiçä genä «Tatarstanda tatar yazuın latinğa küçerü --separatizm»,— digän akademiknıñ mantıyğın añlaw qıyın. Ägär bergäläp küçü kiräklegen tanıy ikän, ayırım küçmäskä çaqıra ikän, nigä Däwlät Dumasına da şulay söylämi soñ ul? Berdäm küçü -- panturkizm tügel ul, dip beldersä dä, mäsäläne bu räweşle quyğanda qarağruhçılar bezne näq menä şul närsädä gäyeplärgä mataşçaqlar iç.»
“Bälkem märtäbäle akademik Kongressqa kilgäç, üzeneñ bu mäsälägä qaraşın tägäyenraq belderer, Tatarstan Fännär Akademiäsenä bu yünäleştä eş başlaw xaqında sallı täqdim kerter?” - digän sorawlar quya Räşit Minhac.
Вечерняя Казань gäzite Başqortostan tatarları qorıltayında Kongressqa wäkillär saylaw misalında, ğömüm delegatlar bilgeläwgä fars, qılanış digän bäya birde. Gäzit ütkän Kongressta Başqortostan prezidentınıñ da, başqa yuğarı däräcäle keşelärneñ dä qatnaşuın iskä töşerä, ämma alarnıñ anda qunaq bularaq qına urın biläülären iskärtä. Fantaziäne eşkä cigep uylasañ, çittäge tatarlar isemlegendä Mäskäw başlığı Yuri Lujkovnı da, federal okrug citäkçese Sergey Kirienkonı da kürep bulır, digän bäya birde Вечерняя Казань gäzite.
Звезда Поволжья gäzite dä qorıltayğa iğtibar kürsätmi buldıra almadı. Anda, qorıltayda qatnaşqan Damir İsxaqovnıñ analitik yazması urın aldı. «Başkirskie poddanıye» dip isemlängän yazmada avtor qorıltayğa şaqtıy tänqiti qaraşın belderä. Xälne tiränten belmägän keşegä qorıltay yuğarı säyäsi kulturanıñ ürnäge bularaq, zur tä'sir yasarğa mömkin ide, di Damir İsxakov. Ul şulay uq, ciyennı oyıştıruçılarnıñ sälätenä dä yuğarı bäya birä, qorıltay 3 säğät eçendä bik şoma räweştä ütep kitkän. Ämma yuğarı oyışqanlıqta da citeşsezleklär bulğan. Başqortostan tatar ictimağıy üzäge citäkçese Ğiniätullin äfändeneñ, bik itäğätle formada bulsa da, milli mäsäläne kütärep çığuı tınıç qına barğan söyläşülärgä küpmeder canlılıq kertte, di avtor. Näticälär yasağanda Damir İsxakov şundıy ber küreneşkä iğtibar itä:
«Başqortostanda xezmätçe tatarlar qatlamı oyışıp kilä, küräseñ. Alarnıñ dönyağa qaraşları, böten tatar xoquqları öçen köräşüçe ictımaği oyışmalardağı millättäşlärennän ayırılıp tora. Soñğıları, qızğanıçqa qarşı, yış qına üzeneñ mesken xällärenä basım yasap, tawış quptarırğa tora. Xezmätçe tatarlar alay söyläşergä öyränmägän. Läkin alar da, başqortlar söyläşkän kebek, östenlekne kürsätüçe tonğa küçä almıy. Bu qatlamnar üz-ara urnaşıp betkänçe, kürşelärdä, könçığış demokratiäse östenlek itäçäk. Real tormışta yäşärgä öyränegez, äfändelär.»
Mädäni Comğa gäzite dä qorıltaynı yaqtırtu eşenä üz öleşen kertte. Anda Ufadağı ciyenda qatnaşqan, Däwlät Şurası räise urınbasarı Robert Miñnullinnıñ çığışı basılıp çıqtı. Ul tatarlaşu yäki başqortlaşuğa tügel, ä kübräk manqortlaşu, urıslaşu, alkaşlaşu gämällärenä basım yasağan. Äle ikençe, alternativ Başqortostan tatarları qorlıtayınıñ ütüe bar. Şuña kürä matbuğat bitlärendä bu xaqtağı söyläşülär, alğa taba da däwam itär, dip farazlap bula.
Kongressqa äzerlek mäsäläre matbuğatta, şulay uq, kiñ çağılış taba. Şul uq Звезда Поволжья gäzitendä Başqortostan tatarları qorıltayınıñ III Bötendönya tatar kongressına möräcäğäte basılıp çıqtı. Kongressta qatnaşuçılarğa ğına tügel, anı oyıştıru komitetına da, Däwlät citäkçelärenä dä Tatarstannan çittä eşläwçe tatar oyışmaları möräcäğätlär yawdırıp tora. Звезда Поволжья gäzitendä, mäsälän, Sember yaqlarınnan, «Tuğan tel» oyışmasınnan kilgän xat basılıp çıqqan. Älege tatar oyışması Mintimer Şäymievqa möräcäğät itep, Ulyanğa birelgän urınnarnıñ sanın qabat qararğa häm Kongress delegatlarına büläklär öläşmiçä, alarnıñ yul, aşaw-eçü xaqların tülämiçä genä ütkärergä çaqıra.
Äytergä kiräk, Qazanğa kilgän, qänäğätsezlek xise tulı xatlarnıñ eçtälege, başqa yünäleştä bula gädättä. Alarda fälän-fälän oyışmağa urınnarnı birmägez, bezneñ oyışmağa biregez, yäki urınnarnıñ sanın kiñäytegez, digän süzlär äytelä.
İnde başqa temalarğa küçik. Bu atnada, Rusiädä zur tiraj belän taraluçı Известия gäzite «Platoçki belıye» digän şaqqatırğıç yazma bastırdı. İmzasız dönya kürgän elege mäqälädä, Tatarstan möselman xatın-qızlarınıñ pasport fotosına yawlıq bäyläp töşergä röxsät itmägän öçen mäxqamäläşep yörüläre xaqında süz bara. Läkin bu mäğlümät yanında, bik kisken kommentariy dä urnaştırıldı. Möselman xatın-qızlarnıñ yawlıqnı salırğa telämäwenä, Известия tänqiti qaraş belderä. Alarnı cirle qanunnarğa yaraqlaşırğa telämäwdä gäyepli häm möselmannarnı Yevropadağı immigrantlar belän çağıştıra. Menä ber özek:
«İskärtep quyarğa tieşbez. Rusiä -- dönyawi däwlät. Küp millätle häm federativ tözeleşle. Ämma iñ berençe çiratta Rusiä -- berdäm il. Häm şundıy ildä anıq qanunnar bulırğa tieş. Milli üzençäleklärgä teläktäşlek kürsätü häm alar belän hozurlanu däwlätneñ dönyawi formasına häm berdämlegenä qayçan qurqınıç tudıra başlıy -- bu qannunda bilgelänergä tieş. Häm bezgä, Rusiä grajdannarına monnan oyalmasqa kiräk. Yä isä skinxedlar kebek suğış çuqmarları, monı bezgä iskä töşerä başlar.»
“Yevropadağı immigrantlarnıñ ul yaqlardağı ğoref-ğadätlärne qabul itärgä telämäwe, cirle xaqimiätlärneñ bu xällärgä tüzep toruı, faşist qaraşlı säyäsi xäräkätlärneñ üsep çığuına säbäp bulmadı mikän?” - digän soraw quya avtor häm fikeren bötenläy başqa yünäleşkä alıp kitä. “Kiler ber kön, bu möselmannar Rusiädäge mäktäptä malaylarnı häm qızlarnı ayırım uqıta başlar. Annan soñ, mäktäp programmasın Qör’ängä turı kiterergä telär. Mädräsälär dä, açıqtan-açıq, çeçen suğışçılarnı äzerlärgä totınır. Ä annan yaña 11 sentäbergä dä yıraq tügel” - dip yaza gäzit. Axırda gäzit xäbärçese “yarar, ul xätle quyırtırğa kiräk tügelder”, dip tä rizalaşa, ämma şul uq waqıtta “bezneñ cämğıättä yawlıqlı kileş fotoğa töşü gädätkä kermägän, yawlıqnı salırğa turı kiläçäk. Kiresen isbatlap torırğa, bu fanatizm tügelder bit?” - digän kisken näticä çığarıp quya yazmanıñ avtorı.
Tatarstan matbuğatı bu mäqälägä zur iğtibar kürsätmäde. Ä menä Республика Татарстан gäzite älege mäsälägä üz qaraşın belderde. «Nigä yawlıqlarğa bäyländelär soñ bolar, çäçne buyap, çäçtaraşnı üzgärtep, kosmetik äyberlär sörtep, yözne ällä niçek üzgärtep bula bit? Tärtip saqlawçığa keşeneñ şäxesen açıqlaw öçen 3 säğät birelä, xatın-qız militsiä qulına yawlıqsız kileş kilep elägä ikän, kem aña yawlıqnı kire bäyläp, pasporttağı foto belän çağıştırıp qararğa röxsät itmi. Ni säbäple 1998 yılğa qadär, din ähellärenä baş kiemnären salmıyça, tanıqlıq alırğa yarağan, ä xäzer yaramıy? » - digän soraw quya gäzit xäbärçese.
İkençe Mäskäw gäzite, Аргументы и Факты atnalığı, Tatarstan belän Federal Üzäk arasındağı mönäsäbätlärneñ kiskenläşüenä zur iğtibar birä. «Federalizm. Qazan xlopnula dveryu» digän yazmanıñ basılıp çığuı xaqında xäbär itkän idek inde. Anıñ atnalıq matbuğat küzätüendä urın aluı, mäsälägä ğomum qaraş taşlarğa mömkinlek birä. Şuña kürä bu mğlümatqa qabat äylänep qaytırğa buldıq. Mäqälädän ber özek:
«Mäskäw Şartnämälärdän baş tartu yağında nıq tora. Bu xälne Tatarstan Däwlät Şurası räise Färit Möxämmätşinnıñ Mäskäwğä söyläşülär alıp barırğa dip kilüe dä üzgärtä almıy. Näticädä Qazan işekne qatı itep yabıp çığıp kitte. Xällär 1993 yılğı waqığalarnı xäterlätä başladı. Mintimer Şäymiev milli xäräkät wäkilläre belän oçraştı. Ä yawlıqsız kileş pasport fotosına töşergä telämägän möselman-xatın qızları mäxqәmägä möräcäğät itte. Şunnan soñ, million yarım urıs xalqınnıñ nervasın uynatuın kötärgä qala.»
Tatarstan yäşläre gäzite moña şunduq cawap birde. Gäzit xäbärçese Zöläyxä Qidaşeva bu häm Известия gäzitendäge yazmalarnı ber awızdan äytelgän süz dip sanıy, häm urıs xalqı tarafınnan tügel, ä öçençe ber yaq tarafınnan äytelgän qotırtu, dip bäyäli. Däwlät Şurası räise Färit Möxämmätşinnıñ şuşı mäs'älädä Mäskäwgä qarşı süz äytüen, gäzit, anıñ grajdanlıq batırlığı dip atıy.
Axırda ber yañalıq. Tatar mäsäläsen, federal tözeleş problemaların yaqtırtıp kilüçe Восточный экспресс gäzite bu atnada çıqmadı. Redaksiägä şaltıratıp, şunı beldek: gäzit xezmätkärläre 2 atnalıq yalğa kitkän, basmanı çığaru waqıtlıça tuqtalğan. Qayber mäğlümatlarğa qarağanda, gäzitne gämälgä quyuçı şirkätlärdä aqça qıtlığın kiçerälär ikän. Şuña kürä soñğı waqıtta Восточный экспресс atnalığınıñ yabılu mömkinlege turındağı süzlär, torğan sayın yışraq işetelä başladı. Axırı niçek bulır, kiläçäk kürsäter.
Bikä Timerova
Tatarstan yäşläre gäzitendä älege qorıltay turınağı yazma «Yörisez peçän waqıtında eş qaldırıp» dip isemlängän ide. Watanım Tatarstan xäbärçese Räşit Minhac üz yazmasın Tatarstan yäşlärenä täqdim itärgä bulğan. «Yörisez peçän waqıtında eş qaldırıp» digän, baş isemgä çığarılğan cömläne, jurnalistlarnı aşatırğa alıp barğan aşxänädä tabınçılar äytkän bulğan. «Här kuxarka däwlät belän idarä itä ala» digän ğibäräse bar Leninnıñ. Şul cähättän çığıp qarağanda, däwlät ähelläreneñ tatarlarğa mönäsäbäte bulıp toyıldı bezgä bu qaraş» - dip yazdı Räşit Minhac. Qorıltay barışı xaqında yazğanda ul şuña iğtibar itä:
“Rusiä Däwlät Dumasında Tatarstanda tatar yazuın latinğa küçerügä qarşı zakon proektı täqdim itüçelärneñ berse bulğan Başqorstostan Fännär Akademiäse Prezidentı Robert Niğmätullin, Rusiädä yäşäwçe barça törki xalıqlarğa latin yazuına küçärgä kiräk, dip çığış yasadı. Kiçä genä «Tatarstanda tatar yazuın latinğa küçerü --separatizm»,— digän akademiknıñ mantıyğın añlaw qıyın. Ägär bergäläp küçü kiräklegen tanıy ikän, ayırım küçmäskä çaqıra ikän, nigä Däwlät Dumasına da şulay söylämi soñ ul? Berdäm küçü -- panturkizm tügel ul, dip beldersä dä, mäsäläne bu räweşle quyğanda qarağruhçılar bezne näq menä şul närsädä gäyeplärgä mataşçaqlar iç.»
“Bälkem märtäbäle akademik Kongressqa kilgäç, üzeneñ bu mäsälägä qaraşın tägäyenraq belderer, Tatarstan Fännär Akademiäsenä bu yünäleştä eş başlaw xaqında sallı täqdim kerter?” - digän sorawlar quya Räşit Minhac.
Вечерняя Казань gäzite Başqortostan tatarları qorıltayında Kongressqa wäkillär saylaw misalında, ğömüm delegatlar bilgeläwgä fars, qılanış digän bäya birde. Gäzit ütkän Kongressta Başqortostan prezidentınıñ da, başqa yuğarı däräcäle keşelärneñ dä qatnaşuın iskä töşerä, ämma alarnıñ anda qunaq bularaq qına urın biläülären iskärtä. Fantaziäne eşkä cigep uylasañ, çittäge tatarlar isemlegendä Mäskäw başlığı Yuri Lujkovnı da, federal okrug citäkçese Sergey Kirienkonı da kürep bulır, digän bäya birde Вечерняя Казань gäzite.
Звезда Поволжья gäzite dä qorıltayğa iğtibar kürsätmi buldıra almadı. Anda, qorıltayda qatnaşqan Damir İsxaqovnıñ analitik yazması urın aldı. «Başkirskie poddanıye» dip isemlängän yazmada avtor qorıltayğa şaqtıy tänqiti qaraşın belderä. Xälne tiränten belmägän keşegä qorıltay yuğarı säyäsi kulturanıñ ürnäge bularaq, zur tä'sir yasarğa mömkin ide, di Damir İsxakov. Ul şulay uq, ciyennı oyıştıruçılarnıñ sälätenä dä yuğarı bäya birä, qorıltay 3 säğät eçendä bik şoma räweştä ütep kitkän. Ämma yuğarı oyışqanlıqta da citeşsezleklär bulğan. Başqortostan tatar ictimağıy üzäge citäkçese Ğiniätullin äfändeneñ, bik itäğätle formada bulsa da, milli mäsäläne kütärep çığuı tınıç qına barğan söyläşülärgä küpmeder canlılıq kertte, di avtor. Näticälär yasağanda Damir İsxakov şundıy ber küreneşkä iğtibar itä:
«Başqortostanda xezmätçe tatarlar qatlamı oyışıp kilä, küräseñ. Alarnıñ dönyağa qaraşları, böten tatar xoquqları öçen köräşüçe ictımaği oyışmalardağı millättäşlärennän ayırılıp tora. Soñğıları, qızğanıçqa qarşı, yış qına üzeneñ mesken xällärenä basım yasap, tawış quptarırğa tora. Xezmätçe tatarlar alay söyläşergä öyränmägän. Läkin alar da, başqortlar söyläşkän kebek, östenlekne kürsätüçe tonğa küçä almıy. Bu qatlamnar üz-ara urnaşıp betkänçe, kürşelärdä, könçığış demokratiäse östenlek itäçäk. Real tormışta yäşärgä öyränegez, äfändelär.»
Mädäni Comğa gäzite dä qorıltaynı yaqtırtu eşenä üz öleşen kertte. Anda Ufadağı ciyenda qatnaşqan, Däwlät Şurası räise urınbasarı Robert Miñnullinnıñ çığışı basılıp çıqtı. Ul tatarlaşu yäki başqortlaşuğa tügel, ä kübräk manqortlaşu, urıslaşu, alkaşlaşu gämällärenä basım yasağan. Äle ikençe, alternativ Başqortostan tatarları qorlıtayınıñ ütüe bar. Şuña kürä matbuğat bitlärendä bu xaqtağı söyläşülär, alğa taba da däwam itär, dip farazlap bula.
Kongressqa äzerlek mäsäläre matbuğatta, şulay uq, kiñ çağılış taba. Şul uq Звезда Поволжья gäzitendä Başqortostan tatarları qorıltayınıñ III Bötendönya tatar kongressına möräcäğäte basılıp çıqtı. Kongressta qatnaşuçılarğa ğına tügel, anı oyıştıru komitetına da, Däwlät citäkçelärenä dä Tatarstannan çittä eşläwçe tatar oyışmaları möräcäğätlär yawdırıp tora. Звезда Поволжья gäzitendä, mäsälän, Sember yaqlarınnan, «Tuğan tel» oyışmasınnan kilgän xat basılıp çıqqan. Älege tatar oyışması Mintimer Şäymievqa möräcäğät itep, Ulyanğa birelgän urınnarnıñ sanın qabat qararğa häm Kongress delegatlarına büläklär öläşmiçä, alarnıñ yul, aşaw-eçü xaqların tülämiçä genä ütkärergä çaqıra.
Äytergä kiräk, Qazanğa kilgän, qänäğätsezlek xise tulı xatlarnıñ eçtälege, başqa yünäleştä bula gädättä. Alarda fälän-fälän oyışmağa urınnarnı birmägez, bezneñ oyışmağa biregez, yäki urınnarnıñ sanın kiñäytegez, digän süzlär äytelä.
İnde başqa temalarğa küçik. Bu atnada, Rusiädä zur tiraj belän taraluçı Известия gäzite «Platoçki belıye» digän şaqqatırğıç yazma bastırdı. İmzasız dönya kürgän elege mäqälädä, Tatarstan möselman xatın-qızlarınıñ pasport fotosına yawlıq bäyläp töşergä röxsät itmägän öçen mäxqamäläşep yörüläre xaqında süz bara. Läkin bu mäğlümät yanında, bik kisken kommentariy dä urnaştırıldı. Möselman xatın-qızlarnıñ yawlıqnı salırğa telämäwenä, Известия tänqiti qaraş belderä. Alarnı cirle qanunnarğa yaraqlaşırğa telämäwdä gäyepli häm möselmannarnı Yevropadağı immigrantlar belän çağıştıra. Menä ber özek:
«İskärtep quyarğa tieşbez. Rusiä -- dönyawi däwlät. Küp millätle häm federativ tözeleşle. Ämma iñ berençe çiratta Rusiä -- berdäm il. Häm şundıy ildä anıq qanunnar bulırğa tieş. Milli üzençäleklärgä teläktäşlek kürsätü häm alar belän hozurlanu däwlätneñ dönyawi formasına häm berdämlegenä qayçan qurqınıç tudıra başlıy -- bu qannunda bilgelänergä tieş. Häm bezgä, Rusiä grajdannarına monnan oyalmasqa kiräk. Yä isä skinxedlar kebek suğış çuqmarları, monı bezgä iskä töşerä başlar.»
“Yevropadağı immigrantlarnıñ ul yaqlardağı ğoref-ğadätlärne qabul itärgä telämäwe, cirle xaqimiätlärneñ bu xällärgä tüzep toruı, faşist qaraşlı säyäsi xäräkätlärneñ üsep çığuına säbäp bulmadı mikän?” - digän soraw quya avtor häm fikeren bötenläy başqa yünäleşkä alıp kitä. “Kiler ber kön, bu möselmannar Rusiädäge mäktäptä malaylarnı häm qızlarnı ayırım uqıta başlar. Annan soñ, mäktäp programmasın Qör’ängä turı kiterergä telär. Mädräsälär dä, açıqtan-açıq, çeçen suğışçılarnı äzerlärgä totınır. Ä annan yaña 11 sentäbergä dä yıraq tügel” - dip yaza gäzit. Axırda gäzit xäbärçese “yarar, ul xätle quyırtırğa kiräk tügelder”, dip tä rizalaşa, ämma şul uq waqıtta “bezneñ cämğıättä yawlıqlı kileş fotoğa töşü gädätkä kermägän, yawlıqnı salırğa turı kiläçäk. Kiresen isbatlap torırğa, bu fanatizm tügelder bit?” - digän kisken näticä çığarıp quya yazmanıñ avtorı.
Tatarstan matbuğatı bu mäqälägä zur iğtibar kürsätmäde. Ä menä Республика Татарстан gäzite älege mäsälägä üz qaraşın belderde. «Nigä yawlıqlarğa bäyländelär soñ bolar, çäçne buyap, çäçtaraşnı üzgärtep, kosmetik äyberlär sörtep, yözne ällä niçek üzgärtep bula bit? Tärtip saqlawçığa keşeneñ şäxesen açıqlaw öçen 3 säğät birelä, xatın-qız militsiä qulına yawlıqsız kileş kilep elägä ikän, kem aña yawlıqnı kire bäyläp, pasporttağı foto belän çağıştırıp qararğa röxsät itmi. Ni säbäple 1998 yılğa qadär, din ähellärenä baş kiemnären salmıyça, tanıqlıq alırğa yarağan, ä xäzer yaramıy? » - digän soraw quya gäzit xäbärçese.
İkençe Mäskäw gäzite, Аргументы и Факты atnalığı, Tatarstan belän Federal Üzäk arasındağı mönäsäbätlärneñ kiskenläşüenä zur iğtibar birä. «Federalizm. Qazan xlopnula dveryu» digän yazmanıñ basılıp çığuı xaqında xäbär itkän idek inde. Anıñ atnalıq matbuğat küzätüendä urın aluı, mäsälägä ğomum qaraş taşlarğa mömkinlek birä. Şuña kürä bu mğlümatqa qabat äylänep qaytırğa buldıq. Mäqälädän ber özek:
«Mäskäw Şartnämälärdän baş tartu yağında nıq tora. Bu xälne Tatarstan Däwlät Şurası räise Färit Möxämmätşinnıñ Mäskäwğä söyläşülär alıp barırğa dip kilüe dä üzgärtä almıy. Näticädä Qazan işekne qatı itep yabıp çığıp kitte. Xällär 1993 yılğı waqığalarnı xäterlätä başladı. Mintimer Şäymiev milli xäräkät wäkilläre belän oçraştı. Ä yawlıqsız kileş pasport fotosına töşergä telämägän möselman-xatın qızları mäxqәmägä möräcäğät itte. Şunnan soñ, million yarım urıs xalqınnıñ nervasın uynatuın kötärgä qala.»
Tatarstan yäşläre gäzite moña şunduq cawap birde. Gäzit xäbärçese Zöläyxä Qidaşeva bu häm Известия gäzitendäge yazmalarnı ber awızdan äytelgän süz dip sanıy, häm urıs xalqı tarafınnan tügel, ä öçençe ber yaq tarafınnan äytelgän qotırtu, dip bäyäli. Däwlät Şurası räise Färit Möxämmätşinnıñ şuşı mäs'älädä Mäskäwgä qarşı süz äytüen, gäzit, anıñ grajdanlıq batırlığı dip atıy.
Axırda ber yañalıq. Tatar mäsäläsen, federal tözeleş problemaların yaqtırtıp kilüçe Восточный экспресс gäzite bu atnada çıqmadı. Redaksiägä şaltıratıp, şunı beldek: gäzit xezmätkärläre 2 atnalıq yalğa kitkän, basmanı çığaru waqıtlıça tuqtalğan. Qayber mäğlümatlarğa qarağanda, gäzitne gämälgä quyuçı şirkätlärdä aqça qıtlığın kiçerälär ikän. Şuña kürä soñğı waqıtta Восточный экспресс atnalığınıñ yabılu mömkinlege turındağı süzlär, torğan sayın yışraq işetelä başladı. Axırı niçek bulır, kiläçäk kürsäter.
Bikä Timerova