Tömän ölkäseneñ tatar-başqort milli tormışınıñ däryası şul qadär kiñ ki, barıp citmägän şähär-awıllar xaman da bar, işetep betermägän waqiğalar da bulğalıy. Tönyaq boz okeanınnan Qazaxstan dalalarına qadär 1 million 435.4 meñ kvadrat kilometr mäydannı bilägän kiñlektä milli, dini tormış bulmağan noqta yuqtır, disäm xäzer yalğışmam kebek.
Yıl axırında Xantı-Mansi avtonomiäle okrugı gubernatorı Fillipenko törle tarmaqlarda eşläwçelärgä okrugnıñ atqazanğan xezmätkäre isemen birü qararın imzalıy. Bıyıl bu büläkkä mädäniät häm sänğat ölkäsendä eşläwçe 13 keşe arasında Nefteuganski qalasınnan Talyan tatar-başqort mädäniät üzägeneñ sänğat citäkçese Vener Möxammädiev ta layıq buldı. (tasma)
-Vener abıy, niçä yıl sezneñ xäzer tönyaqta? -20 yıl inde -Äräm kitkän xezmät dip isäplämisezme monı? -Yuq. Qayda yäşäsäñ dä barıber tügel meni. Niçekter monda eşne nıñraq, qabınıbraq kitep eşlägängä min quanıp yäşim. Kübräk eş eşlände monda kilep. Tegendä ul tiklem eşläsäñ dä, bälkem, kürenmäs ide. Ä bu yaqta üzebezneñ tege çitkä kitkän xalıq arasnda bulğaçtın anısı da bardır inde anıñ. Eş tä kübräk buldı diärgä kiräk, cirenä citebräk eşlände eş. -Näticä dä kürende. -Äye, näticäse dä kürende. -Tege üz waqıtında çiräm cirlärne sörergä kitep igen üsterrgännär bit äle. Şunı- şikelle qotıpqa kitep, burannı eretep, tatar-başqort xalqınıñ yörägenä cılı salu bula inde bu. -Änä-änä şulay inde, şulay. -Uzğan yıl sezneñ Awılım xätiräse digän cırığız yıl cırı bulıp isäplängän ide Tatarstanda. Äle andıy cır bulırday cır icat itmädegezme bu aralarda -Anıñ näticäsenä barıp citärlek cır älegä yuqtır dip uylıym. Närsäder bar barıber. Min aldan qıçqırırğa yaratmıym bit. Cırlar yazılıp, xalıqqa taralıp çıqqaç alar üzläre kilep çığa. Min üzemne толкать itkenem yuq. Cırnı ber waqıtta da artınnan yörep niçekter sorap yöregänem yuq, şunı cırlağız, monı cırlağız, dip Üze taba ul cır xucasın, matur itep xalıqqa kiterep citkerä torğan keşesen.
Möxammädievnıñ Awılı xätiräsen başqarğan öçen cırçı Zäynäp Färxetdinova Altın Bars bülägenä iä bulğan ide. Xalıq yörägenä barıp citärday tağın qaysı cırı üz başqaruçısın ezli torğandır, anısı yazmış qulında. Vener äfändeneñ süzlären dälilläp, Talyan üzäge äle yañaraq qına ütkärgän ber çara turında söylisem kilä. Noyabr axırında alar Başqortstan kongressı wäkillären häm okrugtağı törle şähärlärdän cıyılğan başqort millätennän bulğan delegatlarnı qabul ittelär. Monnan soñ Nefteugansk’nıñ tatar-başqort mädäniatı üzäge okrugtağı başqort xalqı milli tormışınıñ üzäge bulaçaq. Bu oyıştıru konferensiäsendä telne, ğöref-ğadätlärne saqlau mäs’äläläre kütärelgän. Häm Vener Möxammädievnıñ süzlärençä, bu çarağa cıyılğannarnıñ küñelläre kütärelgän. Nindider ömetlär belän taralışqannar. “Bezneñ şähär buıynça artta qalış bulmadı. Çönki bez Talyan mädäniat üzägen açqanda uq bu maqsatlarnı küzdä tottıq. Okrug buyınça eş alıp barılmıy ide. Böten yaqlap qarağanda da niçekter tatarlarğa kübräk iğtibar birelde. Başqort milli mäs’äläläre küp cirlärdä niçekter arttaraq qalıp bara. Annan soñ, döresen äytkändä, başqort xalqı üze bu mäs’älägä awırlıq belän qarıy torğan ide. Işanıçsızlıq sizelep tordı, dide miña Vener Möxammädiev.
Küñel belän genä bulsa da Nefetuganski qalasınnan xäzer Tübän Vartağa küçäbez. Bu şähärdä Tübän Varta Däwlät Pedagogiä İnstitutı bar. Başta Tubıl pedinstitutı filialı bulğan bu uqu yortı menä inde 10 yıl tulı xoquqlı belem birü mäktäbe bulıp tora. Xantı-Mansi gubernatorı Fillipenki üzeneñ Yaña Yıl aldı qararında yuğarı uqu yortınıñ ike sudentıa okrug laureatı premiäsen birü turında qararnı imzaladı. İkeneñ berse –institutnıñ fizik tärbiä häm sport fakultetı studentı Azaman Rinat ulı Axunov. Azamat 5nçe kursta uqıy. Studentlar berlege, yağni profkom räise. Azamat minem belän telefonda söyläşkän waqıtta, “böten sotsial problemalarnı xäl iterä tırışabız. Berlkenıñ student xalqı arasında abruyı zur”, dide.
Anıñ citäkçelegendä şähär külämendä yäşlär oyışması üzägeneñ yaña ölgese äzerlänä. Bu üzäk vojatıylar mäktäbe, mäğlümat agentlığı, icatqa teläktäşlek, mädäni-sport çaraları tarmaqların üz eçenä alaçaq. Maqsatı-yäşlär arasında zamana çirlärenä qarşı toru. Azamatnıñ 5 yıl uqu däwerendä ber genä tapqır da 4le bilgese alğanı yuq. İnstitutnı qızıl kenägägä tämamlarğa ömetlänä. 14 yäşennän birle boks belän şöğellänä. Sport masterı ul. “Sin üzeñne kem dip sanıysıñ-zamanlaşqan tatar malayımı , ällä ruslaşqan tatar malayımı”, digän sorauğa ul, “Bälki ikençeseneñ sıyfatları kübräkter. Äti-äniemneñ tuğan yaqlarında Çaqmağış rayonında yal waqıtlarında yış bulsam da tatarça añlıym, söyläşä belmim”, dide.
Nail Alan, Tömän
Yıl axırında Xantı-Mansi avtonomiäle okrugı gubernatorı Fillipenko törle tarmaqlarda eşläwçelärgä okrugnıñ atqazanğan xezmätkäre isemen birü qararın imzalıy. Bıyıl bu büläkkä mädäniät häm sänğat ölkäsendä eşläwçe 13 keşe arasında Nefteuganski qalasınnan Talyan tatar-başqort mädäniät üzägeneñ sänğat citäkçese Vener Möxammädiev ta layıq buldı. (tasma)
-Vener abıy, niçä yıl sezneñ xäzer tönyaqta? -20 yıl inde -Äräm kitkän xezmät dip isäplämisezme monı? -Yuq. Qayda yäşäsäñ dä barıber tügel meni. Niçekter monda eşne nıñraq, qabınıbraq kitep eşlägängä min quanıp yäşim. Kübräk eş eşlände monda kilep. Tegendä ul tiklem eşläsäñ dä, bälkem, kürenmäs ide. Ä bu yaqta üzebezneñ tege çitkä kitkän xalıq arasnda bulğaçtın anısı da bardır inde anıñ. Eş tä kübräk buldı diärgä kiräk, cirenä citebräk eşlände eş. -Näticä dä kürende. -Äye, näticäse dä kürende. -Tege üz waqıtında çiräm cirlärne sörergä kitep igen üsterrgännär bit äle. Şunı- şikelle qotıpqa kitep, burannı eretep, tatar-başqort xalqınıñ yörägenä cılı salu bula inde bu. -Änä-änä şulay inde, şulay. -Uzğan yıl sezneñ Awılım xätiräse digän cırığız yıl cırı bulıp isäplängän ide Tatarstanda. Äle andıy cır bulırday cır icat itmädegezme bu aralarda -Anıñ näticäsenä barıp citärlek cır älegä yuqtır dip uylıym. Närsäder bar barıber. Min aldan qıçqırırğa yaratmıym bit. Cırlar yazılıp, xalıqqa taralıp çıqqaç alar üzläre kilep çığa. Min üzemne толкать itkenem yuq. Cırnı ber waqıtta da artınnan yörep niçekter sorap yöregänem yuq, şunı cırlağız, monı cırlağız, dip Üze taba ul cır xucasın, matur itep xalıqqa kiterep citkerä torğan keşesen.
Möxammädievnıñ Awılı xätiräsen başqarğan öçen cırçı Zäynäp Färxetdinova Altın Bars bülägenä iä bulğan ide. Xalıq yörägenä barıp citärday tağın qaysı cırı üz başqaruçısın ezli torğandır, anısı yazmış qulında. Vener äfändeneñ süzlären dälilläp, Talyan üzäge äle yañaraq qına ütkärgän ber çara turında söylisem kilä. Noyabr axırında alar Başqortstan kongressı wäkillären häm okrugtağı törle şähärlärdän cıyılğan başqort millätennän bulğan delegatlarnı qabul ittelär. Monnan soñ Nefteugansk’nıñ tatar-başqort mädäniatı üzäge okrugtağı başqort xalqı milli tormışınıñ üzäge bulaçaq. Bu oyıştıru konferensiäsendä telne, ğöref-ğadätlärne saqlau mäs’äläläre kütärelgän. Häm Vener Möxammädievnıñ süzlärençä, bu çarağa cıyılğannarnıñ küñelläre kütärelgän. Nindider ömetlär belän taralışqannar. “Bezneñ şähär buıynça artta qalış bulmadı. Çönki bez Talyan mädäniat üzägen açqanda uq bu maqsatlarnı küzdä tottıq. Okrug buyınça eş alıp barılmıy ide. Böten yaqlap qarağanda da niçekter tatarlarğa kübräk iğtibar birelde. Başqort milli mäs’äläläre küp cirlärdä niçekter arttaraq qalıp bara. Annan soñ, döresen äytkändä, başqort xalqı üze bu mäs’älägä awırlıq belän qarıy torğan ide. Işanıçsızlıq sizelep tordı, dide miña Vener Möxammädiev.
Küñel belän genä bulsa da Nefetuganski qalasınnan xäzer Tübän Vartağa küçäbez. Bu şähärdä Tübän Varta Däwlät Pedagogiä İnstitutı bar. Başta Tubıl pedinstitutı filialı bulğan bu uqu yortı menä inde 10 yıl tulı xoquqlı belem birü mäktäbe bulıp tora. Xantı-Mansi gubernatorı Fillipenki üzeneñ Yaña Yıl aldı qararında yuğarı uqu yortınıñ ike sudentıa okrug laureatı premiäsen birü turında qararnı imzaladı. İkeneñ berse –institutnıñ fizik tärbiä häm sport fakultetı studentı Azaman Rinat ulı Axunov. Azamat 5nçe kursta uqıy. Studentlar berlege, yağni profkom räise. Azamat minem belän telefonda söyläşkän waqıtta, “böten sotsial problemalarnı xäl iterä tırışabız. Berlkenıñ student xalqı arasında abruyı zur”, dide.
Anıñ citäkçelegendä şähär külämendä yäşlär oyışması üzägeneñ yaña ölgese äzerlänä. Bu üzäk vojatıylar mäktäbe, mäğlümat agentlığı, icatqa teläktäşlek, mädäni-sport çaraları tarmaqların üz eçenä alaçaq. Maqsatı-yäşlär arasında zamana çirlärenä qarşı toru. Azamatnıñ 5 yıl uqu däwerendä ber genä tapqır da 4le bilgese alğanı yuq. İnstitutnı qızıl kenägägä tämamlarğa ömetlänä. 14 yäşennän birle boks belän şöğellänä. Sport masterı ul. “Sin üzeñne kem dip sanıysıñ-zamanlaşqan tatar malayımı , ällä ruslaşqan tatar malayımı”, digän sorauğa ul, “Bälki ikençeseneñ sıyfatları kübräkter. Äti-äniemneñ tuğan yaqlarında Çaqmağış rayonında yal waqıtlarında yış bulsam da tatarça añlıym, söyläşä belmim”, dide.
Nail Alan, Tömän
