Russiädä uzğan yılnıñ iñ yañğırawıqlı yallap üterü oçrağı Magadan ölkäse gubernatorı Valentin Tsvetkovnıñ üterelüe buldı. Anı 2 ay elek Mäskäw uramında, Kreml’ yanında diärlek köpä-köndez atıp üterdelär. Ämma bu waqıyğa bik azlarnı ğına ğäcäpländerde, küplär monı ğädäti xäl bularaq qabul itte. Mondıy yallap üterülär turında Däwlät Duması räise Gennadiy Seleznev, “bez xoquq saqlawçılarğa yıldan-yıl kübräk aqça birä barabız, ämma näticälär bik tä yaman” dip belderde. “Cinayätçelär üzlären qağılğısız dip xis itä, häm bu ber dä ğäcäp tügel, Min säyäsi uterü uñayınnan ber genä uñışlı tikşerü eşe ütkärelüen häm ğäyeplänüçeneñ törmägä yabıluın da xäterlämim” di Seleznev.
Magadan gubernatorınıñ üterelüe ikençe yağı belän dä başqa oçraqlarnı xäterlätä. Xätta anıñ yaqın xezmättäşläre dä bu höcüm Tsvetkovnıñ säyäsi eşçänlegenä bäyle bulırğa mömkin digän fiker belän kileşmi. Federatsiä Şurası räise Sergey Mironov, min monı säyäsi üterü dip sanamıym, gubernator berärseneñ käsep eşlärenä zian kitergän bulırğa tieş, Magadan bit ul balıq häm altın töbäge dip belderde. Äle Tsvetkovnıñ berär cinayät eşen qatnaşu-qatnaşmawı bilgesez bulsa da, Russiäneñ kiñ mäğlümät çaraları Magadannıñ iñ zur altın eşkärtü şirkäte gubernatornıñ milke bulğan, ul ölkäneñ barlıq altın şaxtaların üz qulına alırğa mataşqan dip xäbär itte.
Uzğan yılda Mäskäwdä Tsvetkovtan başqa da distäläp säyäsätçe häm xakimiät wäkilenä höcümnär oyıştırıldı. Fevral’ ayında Surgut merı urınbasarı, Sergey İvanovnı atıp üterdelär. İyün ayında Mäskäw merınıñ berençe urınbasarı İosif Ordjonikidze näq Putin eşkä yöri torğan yulda yaxşılap oyıştırılğan höcümnän oçraqlı räweştä genä isän qaldı. Soñğı 2 yılda Ordjonikidzeğa inde 3 höcüm oyıştırıldı. Awgust ayında Duma deputatı Vladimir Golovlevnı uramda atıp üterdelär. Qayber deputatlar Golovlevnıñ üterelüe anıñ Seberdäge elekke xosusıylaştıru eşläre belän bäyle bulırğa mömkin dip isäpli.
Älegä bu cinayätlärneñ bersenä dä çişeleş tabılmağan. Russiädä yılına 5 meñläp yallap üterü oçrağı bula. Alarnıñ kübese açılmıy qala. Ä barlıq üterü oçraqları Russiädä yılına 33 yarım meñgä citä.
Belgeçlär säyäsätçelärneñ üterlüen alarnıñ säyäsi eşçänlege yäki qaraşları belän bäylärgä telämi. Kreml’neñ elekke kiñäşçese, bäysez İnDem säyäsi tikşerenülär fondı citäkçese Georgi Satarov Russiädä säyäsätçelär säyäsätçe bulğan öçen bik siräk ütelä, ğädättä alar qantaştırırğa yaramağan närsälärne qatnaştırğan öçen üterelä di. Anıñ fikerençä Russiädä yış qına säyäsätçeläre tege yäki bu käsepçelärneñ mänfäğätlären alğa sörüçe agentlar bulıp tora. Älege fond ütkärgän kiñküläm tikşerenü näticälärenä qarağanda Russiädä rişwätçelekkä iñ nıq birelgän keşelär säyäsi partiälärdä. Rişwätçelekkä iñ nıq birelüçelär isemlegendä annan soñ Däwlät Duması, Federatsiä Şurası, töbäklär xakimiätläre häm xökümät kilä.
Dönyada korrupsiä däräcäsen bäyäläwçe, Berlindağı Transparency İnternational soñğı distä yılda här yıl sayın Russiäne iñ korrupsiäçel 10 il arasına kertä.
Duma deputatı Viktor Poxmel’kin “keşelärne säyäsi qaraşları öçen üterü oçraqları barı tik alğa kitkän illärdä genä bula, Russiädäge säyäsi dip atalğan üterülärneñ kübesennän aqça ise kilä” di.
Qayber belgeçlär monı Kreml’neñ parlamentnı häm cirle qanun çığaru şuraların köçsezländerüe belän bäyläp añlata. Duma Deputatı Vladimir Rıjkov Putin çorında säyäsätçelär xakimiät koridorlarında tege yäki bu törkemneñ iqtisadıy mänfäğätlären qayğırtuçı yomışçı däräcäsenä töşerelde, şuña kürä alarnıñ küpläp üterelüe ber dä ğäcäp tügel di.
Naif Aqmal, Praga
Magadan gubernatorınıñ üterelüe ikençe yağı belän dä başqa oçraqlarnı xäterlätä. Xätta anıñ yaqın xezmättäşläre dä bu höcüm Tsvetkovnıñ säyäsi eşçänlegenä bäyle bulırğa mömkin digän fiker belän kileşmi. Federatsiä Şurası räise Sergey Mironov, min monı säyäsi üterü dip sanamıym, gubernator berärseneñ käsep eşlärenä zian kitergän bulırğa tieş, Magadan bit ul balıq häm altın töbäge dip belderde. Äle Tsvetkovnıñ berär cinayät eşen qatnaşu-qatnaşmawı bilgesez bulsa da, Russiäneñ kiñ mäğlümät çaraları Magadannıñ iñ zur altın eşkärtü şirkäte gubernatornıñ milke bulğan, ul ölkäneñ barlıq altın şaxtaların üz qulına alırğa mataşqan dip xäbär itte.
Uzğan yılda Mäskäwdä Tsvetkovtan başqa da distäläp säyäsätçe häm xakimiät wäkilenä höcümnär oyıştırıldı. Fevral’ ayında Surgut merı urınbasarı, Sergey İvanovnı atıp üterdelär. İyün ayında Mäskäw merınıñ berençe urınbasarı İosif Ordjonikidze näq Putin eşkä yöri torğan yulda yaxşılap oyıştırılğan höcümnän oçraqlı räweştä genä isän qaldı. Soñğı 2 yılda Ordjonikidzeğa inde 3 höcüm oyıştırıldı. Awgust ayında Duma deputatı Vladimir Golovlevnı uramda atıp üterdelär. Qayber deputatlar Golovlevnıñ üterelüe anıñ Seberdäge elekke xosusıylaştıru eşläre belän bäyle bulırğa mömkin dip isäpli.
Älegä bu cinayätlärneñ bersenä dä çişeleş tabılmağan. Russiädä yılına 5 meñläp yallap üterü oçrağı bula. Alarnıñ kübese açılmıy qala. Ä barlıq üterü oçraqları Russiädä yılına 33 yarım meñgä citä.
Belgeçlär säyäsätçelärneñ üterlüen alarnıñ säyäsi eşçänlege yäki qaraşları belän bäylärgä telämi. Kreml’neñ elekke kiñäşçese, bäysez İnDem säyäsi tikşerenülär fondı citäkçese Georgi Satarov Russiädä säyäsätçelär säyäsätçe bulğan öçen bik siräk ütelä, ğädättä alar qantaştırırğa yaramağan närsälärne qatnaştırğan öçen üterelä di. Anıñ fikerençä Russiädä yış qına säyäsätçeläre tege yäki bu käsepçelärneñ mänfäğätlären alğa sörüçe agentlar bulıp tora. Älege fond ütkärgän kiñküläm tikşerenü näticälärenä qarağanda Russiädä rişwätçelekkä iñ nıq birelgän keşelär säyäsi partiälärdä. Rişwätçelekkä iñ nıq birelüçelär isemlegendä annan soñ Däwlät Duması, Federatsiä Şurası, töbäklär xakimiätläre häm xökümät kilä.
Dönyada korrupsiä däräcäsen bäyäläwçe, Berlindağı Transparency İnternational soñğı distä yılda här yıl sayın Russiäne iñ korrupsiäçel 10 il arasına kertä.
Duma deputatı Viktor Poxmel’kin “keşelärne säyäsi qaraşları öçen üterü oçraqları barı tik alğa kitkän illärdä genä bula, Russiädäge säyäsi dip atalğan üterülärneñ kübesennän aqça ise kilä” di.
Qayber belgeçlär monı Kreml’neñ parlamentnı häm cirle qanun çığaru şuraların köçsezländerüe belän bäyläp añlata. Duma Deputatı Vladimir Rıjkov Putin çorında säyäsätçelär xakimiät koridorlarında tege yäki bu törkemneñ iqtisadıy mänfäğätlären qayğırtuçı yomışçı däräcäsenä töşerelde, şuña kürä alarnıñ küpläp üterelüe ber dä ğäcäp tügel di.
Naif Aqmal, Praga