Accessibility links

Кайнар хәбәр

Tönyaq Koreä tiräsendäge wäzğiat Rusiä belän Yaponiä arasındağı mönäsäbätlärgä yaña etärgeç birä


Pänceşämbe könne Yaponiä premyer-ministrı Junichiro Koizumi räsmi säfär belän Rusiägä kilä, xörmätle tıñlawçılar. Mäğlüm ki, Tokio häm Mäskäw arasında İkençe dönya suğışınnan birle üzara mönäsäbätlärne ağulap torğan ber problema, könyaq Kuril utrawları mäs’äläse bar. Läkin yaqlar xäzer bu ölkädäge bäxäsne çitkä quyıp, berençe planğa çıqqan ikençe ber problemanı, Tönyaq Koreäneñ atom programması tiräsendäge wäzğiatne çişärgä tırışa.

Yapon citäkçeläreneñ Rusiägä inde 1998-nçı yıldan birle räsmi säfär yasağanı yuq ide. Alar belän galstuklarsız ğına oçraşular ütkärü ğädäte kertkän elekke prezident Boris Yeltsinneñ xakimiattän kitüwe belän Mäskäw belän Tokio arasında yänä salqınça mönäsäbätlär urnaşıp, berençe planğa tağın Könyaq Kurildağı 4 bäxäsle utraw mäs’äläse çıqtı. Şul mäğlüm, ikençe dönya suğışınnan birle Yaponiä tönyaqtağı kürşese belän haman da suğış xälendä qala birä, çönki alar arasında solıx kileşüwe imzalanmadı. Tokio, andıy kileşügä ireşüneñ şartı itep, şul 4 utrawnı üzenä kire qaytarunı quya, üzeneñ ber genä uç ciren dä çitlärgä birmiäçägen beldergän Rusiä moña älbättä qarşı çığa. Läkin xäzer wäzğiat üzgärergä tora kebek – yapon yağı öçen şul töbäktä yaña qurqınıç xasil buldı häm bu, Tokionıñ Mäskäw belän mönäsäbätlärenä dä üz tä’siren yasıy. Xällär xäzer beraz başqaçaraq dip belderä Reuters agentlığına diplomatik küzätüçe Tetsuya Ozeki. Solıx kileşüwe möhim närsä, läkin xäl itüwe añardan da möhimräk bulğan mäs’älälär, misal öçen terror belän köräş häm Tönyaq Koreä probleması bar di ul. Yaponiä elek, könyaq Kuril utrawları qaytarılmıy torıp, ikeyaqlı mönäsäbätlär qatlawlı bulıp qalaçaq dip belderep tora ide, xäzer isä ike yaq ta, küpkä tınıçraq häm näticäleräk ğämällär qılu yünäleşendä barırğa tırışa. Şular arasında, Putin belän Koizumi imzalarğa cıyınğan maxsus urtaq belderü dä bulaçaq, anda diplomatiädän alıp iqtisadqa qädär bulğan ölkälärdä ikeyaqlı xezmättäşlekneñ qısaları bilgelänäçäk. Läkin iñ awır häm iñ aşıqtırğıç tema bügenge köndä, kommunistik Tönyaq Koreädäge xällär häm anıñ atom programması. Pxenyandağı citäkçelekneñ soñğı ğämälläre bar Yıraq Könçığıştağı iminlekne zur qurqınıç astında qaldırdı. Şuña kürä Tokio da, Mäskäw dä andağı problemalarnıñ xäl itelüwen teli, häm yapon yağı fikerençä, Rusiäneñ bu ölkädä mömkinlekläre zurraq, çönki ul Koreäneñ ike öleşe belän dä dä tığız elemtädä tora. Rusiä prezidentı Vladimir Putin Tönyaq Koreäneñ kommunistik yulbaşçısı Kim Çen İr belän inde ike märtäbä oçraştı, başta üze Pxenyanğa barğan ide, soñraq Tönyaq Koreä citäkçese Mäskäwgä kilde. Yapon premyerınıñ da Pxenyanda bulğanı bar, läkin Tönyaq Koreä belän Yaponiä arasında qatmarlı tarix säbäple härzaman kierenke mönäsäbätlär yäşäp kilde. Koizumi Mäskäwdä genä tügel, Rusiäneñ Yıraq Könçığışındağı Xabarovski şähärendä dä tuqtalaçaq, häm ul anda Tönyaq Koreäneñ qayber räsmi wäkilläre belän oçraşa ala digän xäbärlär dä kürengän ide, läkin yapon xökümäte alarnı şunda uq kire qaqtı. Tönyaq Koreä mäs’äläsen xäl itüdä östenlekne ul Mäskäwgä tapşırmaqçı bula kebek, häm Tokio monıñ öçen xätta könyaq Kuril utrawları problemasın da onıtıp torırğa riza. Läkin bu hiç kenä dä, Yaponiä üz däğwasınnan waz kiçä digänne añlatmıy, Koizumi üze dä berniçä märtäbä, bäxäsle utrawlar Yaponiäneke, häm Rusiä monı tanırğa tieş dip beldergän ide.

Kärim Kamal, Praga
XS
SM
MD
LG