Elegräk qatqan radiatorlarnı häm şähär fatirlarında urnaştırılğan çuyın miçlärne Rusiäneñ Yıraq Könçığışı yaqlarınnan ğına kürsätälär ide, bıltır dönya başqa ber ışanmaslıq närsäne, Uraldağı Alapayevski şähäre xastaxanäsendä tabiblarnıñ awırularnı 8 genä däräcä cılılıq şartlarında däwalawın kürep şaq qatqan ide. Bıyıl isä andıy sürätlär Rusiäneñ här töbägennän kilä sıman. İlneñ tözeleş komitetı räise Nikolay Koşman İzvestiä basmasına, 2000-nçe yılda andıy ğädättän tış wäzğiat tuğan töbäklär sanı 6 ide, 2001-dä bu 10-ğa citte, 2002-dä inde 14-kä kütärelde, xäzer isä bez sannıñ 18-19 tiräsendä buluwın farazlıybız dip belderde. Tönyaq Qotıptan töşkän salqın hawa, ilneñ bar Yewropa öleşenä 30-40 däräcälek suwıq kiterde, belgeçlär äytüwençä mondıy xälneñ soñğı 15 yılda bulğanı yuq ide. Rusiäneñ meteorologiä üzäge citäkçeseneñ urınbasarı Gennadi Yeliseyev qayber şähärlärdäge wäzğiatne bolay taswirladı.
Audio
Mondıy ğädättän tış salqınnar häm köçle qar yawu, Rusiä töbäklärendäge qaynar su häm cılılıq çeltären urını belän tämam saftan çığardı, andıy xällär bügenge köndä kimendä 13 ölkädä küzätelä, qaynar su häm cılılıq kilmägän binalarda 25 meñnän artıq keşe qaldı dip xäbär itelä. Ber Leningrad ölkäsendä genä dä 100-dän artıq şundıy bina bar. Novgorod ölkäsendäge Valday şähärendä qaynar su torbası şartlap, anda da 3 meñnän artıq keşe xäzer zähär salqınnar belän köräş alıp bara. Mäskäwneñ üzendä hawanıñ salqınlığı 30-dan da tübän töşte, näticädä torır urını bulmağan 6 keşe suwıqlardan ülde dip xäbär itelä. Yıl sayın Rusiä başqalasında 400-läp keşe qatıp ülä, bıyıl isä, salqınnarnıñ ğädättän tış köçle buluwı säbäple, älege san tağın da yuğarı bulır dip kötelä. İldäge şähär xucalıqlarınıñ qışqı salqınnarğa äzerlege mäs’äläse bügenge köndä Rusiä mäğlümat çaralarında da töp tema bulıp tora. İzvestiä basması, misal öçen, Rusiä qata, läkin ber genä bürokrat ta älegä zian kürmäde dip yazıp çıqtı. Reformalar, Rusiäne böyek itü, köçle däwlät tözü turında söylägän xakimiat isä bıyıl da qışnı, kötelmägän ber äfät bularaq qabul itte, häm bu inde yıldan-yılğa şulay qabatlanıp kilä. Üzäk xakimiat bar citeşsezleklär öçen urındağı türälärne tänqitli, aları isä, qaynar su, cılılıq, elektr çeltären tieşle däräcädä totu öçen üzlärendä aqça bulmawına zarlana. Federal’ üzäk beryaqtan ildäge torak-komunal’ xucalıqnı reformalaw kiräklege turında söyli häm bu uñaydan, xalıqnıñ tüläwlären arttırırğa teli, ä ikençe yaqtan, yaña salım säyäsäte belän töbäklär wä şähärlärgä tağın da qatıraq finans basım yasıy. Xalıqnıñ qänäğätsezlege dä berençe çiratta cirle xakimiat wäkillärenä yünälderelä.
Audio
Rusiädäge torak-komunal’ xucalığı bügenge köngä qädär asılı belän sotsialistik bulıp qala birä. Ul turıdan-turı däwlät subsidiälärenä bäyle, häm şuña kürä anı reformalaw, şul uq torbalarnı waqıtında tözekländerü, qaraw berkemgä dä kiräk tügel. İldä inde küptän, bu eşkä bazar köçlären cälep itü öndämäläre yasala, bu älbättä, komunal’ xezmätlär öçen tüläwlärneñ artuwın añlataçaq. Şuña kürä dä, saylawlar aldında torğan federal’ xakimiat, xalıqnıñ açuwın çığara alırlıq andıy çaralarnı kiçekterä. Läkin axırğı çiktä, salqınnardan, qatqan radiatorlardan, qaynar su torbaları tişelüdän, elektr çıbıqları ezelüdän cäfanı şul uq ğadi xalıq çigä.
Kärim Kamal, Praga
Audio
Mondıy ğädättän tış salqınnar häm köçle qar yawu, Rusiä töbäklärendäge qaynar su häm cılılıq çeltären urını belän tämam saftan çığardı, andıy xällär bügenge köndä kimendä 13 ölkädä küzätelä, qaynar su häm cılılıq kilmägän binalarda 25 meñnän artıq keşe qaldı dip xäbär itelä. Ber Leningrad ölkäsendä genä dä 100-dän artıq şundıy bina bar. Novgorod ölkäsendäge Valday şähärendä qaynar su torbası şartlap, anda da 3 meñnän artıq keşe xäzer zähär salqınnar belän köräş alıp bara. Mäskäwneñ üzendä hawanıñ salqınlığı 30-dan da tübän töşte, näticädä torır urını bulmağan 6 keşe suwıqlardan ülde dip xäbär itelä. Yıl sayın Rusiä başqalasında 400-läp keşe qatıp ülä, bıyıl isä, salqınnarnıñ ğädättän tış köçle buluwı säbäple, älege san tağın da yuğarı bulır dip kötelä. İldäge şähär xucalıqlarınıñ qışqı salqınnarğa äzerlege mäs’äläse bügenge köndä Rusiä mäğlümat çaralarında da töp tema bulıp tora. İzvestiä basması, misal öçen, Rusiä qata, läkin ber genä bürokrat ta älegä zian kürmäde dip yazıp çıqtı. Reformalar, Rusiäne böyek itü, köçle däwlät tözü turında söylägän xakimiat isä bıyıl da qışnı, kötelmägän ber äfät bularaq qabul itte, häm bu inde yıldan-yılğa şulay qabatlanıp kilä. Üzäk xakimiat bar citeşsezleklär öçen urındağı türälärne tänqitli, aları isä, qaynar su, cılılıq, elektr çeltären tieşle däräcädä totu öçen üzlärendä aqça bulmawına zarlana. Federal’ üzäk beryaqtan ildäge torak-komunal’ xucalıqnı reformalaw kiräklege turında söyli häm bu uñaydan, xalıqnıñ tüläwlären arttırırğa teli, ä ikençe yaqtan, yaña salım säyäsäte belän töbäklär wä şähärlärgä tağın da qatıraq finans basım yasıy. Xalıqnıñ qänäğätsezlege dä berençe çiratta cirle xakimiat wäkillärenä yünälderelä.
Audio
Rusiädäge torak-komunal’ xucalığı bügenge köngä qädär asılı belän sotsialistik bulıp qala birä. Ul turıdan-turı däwlät subsidiälärenä bäyle, häm şuña kürä anı reformalaw, şul uq torbalarnı waqıtında tözekländerü, qaraw berkemgä dä kiräk tügel. İldä inde küptän, bu eşkä bazar köçlären cälep itü öndämäläre yasala, bu älbättä, komunal’ xezmätlär öçen tüläwlärneñ artuwın añlataçaq. Şuña kürä dä, saylawlar aldında torğan federal’ xakimiat, xalıqnıñ açuwın çığara alırlıq andıy çaralarnı kiçekterä. Läkin axırğı çiktä, salqınnardan, qatqan radiatorlardan, qaynar su torbaları tişelüdän, elektr çıbıqları ezelüdän cäfanı şul uq ğadi xalıq çigä.
Kärim Kamal, Praga