Accessibility links

Кайнар хәбәр

Barlıq әzerleklәrgә qaramastan, Ğıraq suğışın buldırmıy qalu mөmkinlege bar mikәn?


BMOnıŋ qoral inspektorlarınıŋ başlığı Blix, Ğıraq suğışnı buldırmasqa telәgәn xәldә, küberәk xezmәttәşlek itәrgә tieş dip kisәtte. Qoral inspektorları 11 raketa tapqan. Ğıraq ul raketalar ximik yәisә biologik tügel, ә artileriәdә qullanılğan iskergәn raketalar dip belderә. AQŞ Ğıraqqa qarşı suğış bula qalğan xәldә, NATOdan suğış belәn turdan-turı bәylәneşe bulmağan yaqlau soradı. AQŞ belәn Britaniә Ğraqqa qarşı suğış өçen әzerleklәren dәvam itәlәr. Ber ük vaqıtta Washington da, London da suğış qotılğısız tügel, Ğıraq üzeneŋ massa külәm yuq itü qoralların faş itep, alarnı yuq itsә suğışnıŋ kirәge qalmas dip tә belderәlәr.

. AQŞ Persiә qultığına unar meŋlәgәn ğәskәr cibәrsә dә, prezident Buş Ğıraqqa qarşı suğış başlau turında әlegә qarar birmәgәnen belderә. AQŞ generalı Richard Myers Pentagonda Çәrşәmbe kөnne ütkәrelәgn press-konferensiәdә Persiә qultığında xәrbi kөçlәrne arttıru suğış qotılğısız digәn mәğnәne aŋlatmıy dip belderde. Küzәtüçelәrneŋ fikerençә, texnik yaqtan qarağanda bu dөres. Cibәrelgәn xәrbilәrne suğış qabınıp kitmәgәn xәldә, kire qaytaru mөmkin. Lәkin, sәyәsәt, citәkçelәrne suğış başlaudan başqa çara yuq digәn nәticәgә kilülәrenә etәrә ala. Faktlarğa küz salıyıq: Berençedәn, dөnyada mәğlüm bulğan nefte zapasınıŋ 11 protsentı Ğıraqta. Saddam Xөsәin bәrep tөşerelgәn hәm AQŞ yaqlağan oppozitsiәdәge Milli Kongress xakimiәtkә kilgәn xәldә üzenә kemneŋ yardәm itkәnen onıtmayaçağın belderde. Bu inde Ğıraq neftendә AQŞnıŋ role uynayaçağın aŋlata. Bu isә Washingtonnıŋ dөnya bazarında nefte bәyәsen bilgelәvdәge tәsiren üsterәçәk hәm OPEKneŋ rolen kimetüenә dә yardәm itәçәk. Ikençedәn, AQŞ dөnyadağı berdәn ber zur dәvlәt buluın kürsәtergә teli. Saddamnı bәrep tөşerü, başqa illәrgә AQŞqa qarşı pozitsiә alunıŋ nindi nәticәlәrgә kiterә alaçağın kürsәtkәn kisәtü bulır ide. Өçençedәn, regionğa cibәrelgәn 100 meŋnәn artıq ğәskәr hәm bixisap texnikanı ozaq vaqıt suğışqa әzer xәldә totu mөmkin tügel. BMOsı inspektorlarınıŋ tikşerü eşlәre aylarğa suzılğan xәldә, xәrbi personalnı üzgәrtergә hәm texnikanı yaŋartırğa yәsiә qabat-qabat tikşerüdәn ütkәrergә kirәk bulaçaq. Monıŋ çığımnarın qaplarğa kirәk hәm bu eş qatmarlı logistik problemmalar belәn bәyle. Dürtençedәn, AQŞta kilәse yılda prezident saylauları bulaçaq. Buş, xәzergә reytingı yuğarı bulsa da, yaŋadan saylanırğa telәgәn xәldә, nindider ber өlkәdә uŋışqa ireşkәnen kürsәtergә tieş bulaçaq. Mondıy zur şau-şudan soŋ, Saddam xakimiәttә qalğan xәldә, Buşnıŋ saylanuı garantiәlәnmәgәn bulaçaq. Saddam üz ixtiarı belәn çigener dip kөtep bulmıy. Rөximsez metodlar belәn hәr tөrle oppozitsiәne yuq itkәn Saddamnı bәrep tөşererlek eçke oppozitsiә yuq. Bişençedәn, Buş anti-terror kampaniәdә dә telgә alırlıq uŋışqa ireşә almadı. Gәrçә Afganistanda Taliban rejimı cimerelsә dә, 11-nçe Sintәberdәge hөcüm өçen cavaplı bulğan Al Qaydanıŋ yuğarı dәrçәcәdәge citәkçelәren totu da, cavapqa tartu da әlegәçә mөmkin bulmadı. Altınçıdan, Buş AQŞtağı ekonomik problemmalarnı da xәl qıla almadı. Qısqası, Buşqa nindider ber өlkәdә üzeneŋ uŋışın kürsәtergә kirәk. Tәvәkkәllek hәm qanqoyu belәn bәyle bulsa da, şuşı mәcbüriyәt prezident Buşnı yaqın kilәçәktә suğış başlarğa etәrә ala. Monıŋ tәvәkkәllegenә kilgәndә, şunı әytergә bula: Berençedәn, Ğıraq neftendә Russiәneŋ dә finans mәnfәğәtlәre bar. Mәskәv alardan ciŋel genә vaz kiçmәs. Bu AQŞ-Russiә mөnәsәbәtlәrn kiskennәşterer. Ikençedәn, AQŞ hәm Britaniә BMOsı Iminlek Şurasınıŋ ikençe rezolutsiәsen kөtmiçә suğış başlağan xәldә, bu xalıqara oyışmanıŋ abruyın yuqqa çığarır ide. Bigerәk tә veto xoquqına iә illәrgә üz mәnfәğәtlәren saqlau өçen Iminlek Şurasın sanğa suqmıyça telәgәnnәreçә xәrәkәt itülәre өçen argument birer ide. Өçençedәn, Islam radikalizmın hәm terror qurqınıçn üsterer ide. AQŞ belәn yaqın mөnәsәbәt totqan Ğәrәp illәre xөkümәtlәreneŋ pozitsiәsen zәğiflәter, nıq bulmağan stabillekne qaqşatır ide. Dürtençedәn, Saddam bәrep tәşerelgәn xәldә, tөrle oppozitsion kөçlәr arasında Ğıraqta xakimiәt өçen kөrәşneŋ başlanuı ixtimal. Monıŋ nәticәlәren hәm regionğa tәsiren aldan әytü mөmkin tügel. Bişençedәn, gәrçә Ğıraq armiәse naçar qorallanğan bulsa da, anda respublikan gvardiәse şaqtıy kөçle hәm Saddamğa turılıqlı. Suğış qabınıp ta AQŞ saflarında qorbannar küp bulğan xәldә, AQŞnıŋ üzendә dә Buşqa oppozitsiә kөçәyәçәk. Altınçıdan, suğış qimmәtkә tәşәçәk hәm monıŋ ekonomikağa hәm şulay itep amerikannarnıŋ tormışına tiskәre tәsire bulaçaq. Bolarnıŋ da kilәse prezident saylaularında tәsire bulmıy qalmas. Küpkenә nәrsә Saddamnıŋ da qulında. Ul suğış qabınıp kitkәn xәldә, Ğıraq AQŞnı ciŋәcәk dip şaprınası urınğa, massa külәm yuq itü qoralları өlkәsendә BMOsı belәn eçkersez xezmәttәşlek itsә, suğış qurqınıçın kimeter ide. Prezident Buş suğış başlarğa etәrgәn faktlarğa ğına tügel, ә suğış başlaunıŋ tiskәre tәsirlәrenә da tieşle әhәmiәt birerme-yuqmı, monısın yaqın kilәçәk kürsәter. Kilәse ike ayda suğış qabınıp kitmәgәn xәldә, anı buldırmıy qalu mөmkinlege artaçaq kebek. Fәrit Idelle, Praga
XS
SM
MD
LG