Yevropada prezident G.Bushnı tänqitläüçelär anı yış qına ğädellekkä xezmät itkän yalğız kowboiğa oxşatalar. Prezident sonğı aylarda ägär dä iminlek şurası Saddam Xösäinne xärbi çaralar belän qoralsızlandıru mäsäläsen yaqlamasa, üzebez bu eşne başqaraçaqbız dip yış qına qabatlap kilä.Bushnıñ suğış retorikası könnän kön köçlänä barğanda , eçtä häm dönyada köç qullanuğa qarşı opozitsie arta bara .Sişämbedä Bush kiräk bula qalsa Saddamnı bärep töşerü öçen AQŞ ber üze ixtiarilär koalitsiese belän bu eşne başqaraçaq dip äytte. Ul Ğıraq inspektorlar belän xezmättäşlek itmi , aña qoralsızlanu öçen küp waqıt birelde dip äytep tağı bolay dide :Bu naçaq filmneñ qabatlanuı kebek. Saddam soña qala, yalğanlı, waqıt sorıy,inpektorlar belän qaçış uyını uynıy.Ber närsä qatğıy, ul qoralsızlanmıy.
Bush komentarlarnıñ ber öleşe administratsieneñ bu atnada amerikan häm xalıqara cämäğätçelekkä Ğıraq mäs’äläsen xäl qıluda berdänber çara suğış digän mädie kampaniese bulıp tora.
Bu höcüm, iminlek şurasında veto xoquqına iä Fransieneñ ,Ğıraq suğışın yaqlamayaçağı turında Waşingtonğa belderüennän soñ yasaldı. Diplomatlar iminlek şurasınıñ küpçelek äğzaları Fransieneñ pozitsiesen urtaqlaşa dip äytä. Ütkän atna azağında dönyanıñ törle urınnarında yözmeñnärçä keşeneñ suğışqa qarşı ütkärgän uram cıyınnarı şulayuq AQŞ vä Britaniedäge fiker beleşülär suğışnı yaqlauçılarnıñ kimüen kürsätkännän soñ Bush administratsiese Saddamnı suğış qına tuqtata ala dip basım yasıy başladı. Saqlanu ministırınıñ urınbasarı Paul Wolfowitz atnakiçtä Nyuyorkta Tışqı Mönäsäbätlär Şurası aldında Ğıraqnı qoralsızlandıru mäs’äläsen kütärep çığa. G.Bush kiläse atnada ‘ilneñ wazğiäte’ turındağı yıllıq çığışında şul turıda söyliäçäk dip kötelä.Däwlät sekretarınıñ urınbasarı Richard Armitage Ğıraq eşen tınıç yullar belän xäl qılu mömkinçelekläre betep bara , rejimnıñ iminlek şurasınıñ 1441 nomerlı rezolutsiesenä kileşle xäräkät itäçägen kürsätkän işarälär yuq dip äytep, Waşington pozitsiesen nığıtu öçen 32 bitlek dokument iğlan itte. ‘yalğannar cihazı’ dip atalğan bu xisapta Ğıraqnıñ xisabın birmägän yözlärçä ximik raketa başlığı , biologik qorallar qaya dip sorala.
Aqyort sişämbedä Bushnıñ , AQŞnıñ imicin yaxşırtu vä tışqı säyäsätne açıqlau mäqsatında Global Kommunikatsie Ofisı oyıştıruın belderde. AQŞ retorikasınıñ köçäyüe belän berrättän xärbi äzerleklär dä arta bara. Waşington 27-nçe ğıynuarda inspektorlarnıñ iminlek şurasına üz xisapların täqdim itüläre belän ,Ğıraq BMO yäklämälären ütädeme digän bäyäläü tämamlanaçaq dip basım yasıy.
Şulay da ilneñ üzendä dä çittä dä cämäğätçelekneñ suğışnı yaqlauı kimi bara. AQŞnıñ töp berektäşe Britaniedä küptän tügel genä ütkärelgän fiker beleşü britannarnıñ 77%ın suğışqa qarşı buluın açıp saldı, Sintäberdä 70% ide. AQŞta sişämbedä Gallup Pollnıñ açıp salğan näticälär mondıy: fikre soralğannarnıñ 42% ğına ildäge wazğiät belän qänäğät. Ber yıl elek 70% ide. Ğıraq suğışı häm aqrınayğan iqtisad töp borçılunı täşkil itä.
Demokrat senator Edward Kennedy Bushnı AQŞnıñ berektäşlären sanğa suqmauda ğäyepläde. Ul Waşington Tönyaq korea krizisı häm terrorğa qarşı köräşkä iqtibar birergä tieş dide. Kennedy Bushnıñ yevropadağı tänqitläüçeläre kebek inspektorlarğa eşlären tämamlau öçen waqıt birelergä tieş dip äytep tağı bolay dide: Başqalarınıñ fikren sanğa suqmağan säyäsät ,bezneñ mäqsatlarıbznı ğämälgä quyunı qıyınlaştıra.
Şundıy kisken tänqitlär yasalğanda, Bush yalğızı ğına suğışqa bara alamı ? digän sorauğa Brooking İnstitutı analitığı James Lindsay ägär dä administratsie aylardan birle söyläp kilgännären ğämälgä quymasa, aña ışanıç betäçäk, zäğif bulıp kürenäçäk digän cawap qaytara .
Färidä Xämit, Praga
Färidä Xämit, Praga