Accessibility links

Кайнар хәбәр

"Öçençe dönya" illäre Ğiraqtağı inspeksiälärne däwam itüne yaqlıy


Yewropa Berlegeneñ Ğiraq mäs’äläsendä diplomatik çişeleş yulın saylawı häm bigräk tä uzğan atna azağında bar dönya buylap diärlek suğışqa qarşı ütkän uram cıyınnarınnan soñ, Berläşkän Millätlärdäge illär İminlek Şurasına, Ğiraqnı suğıştan başqa ğına qoralsızlandıru basımın arttıra. Şurada quşılmağan illär xäräkäte taläbe belän fiker alışular ütkärelde, anda Ğiraq mäs’äläsen tınıç yullar aşa xäl itü tağın da nığraq yaqlaw qazandı. Läkin Quşma Ştatlar haman da, Bagdad tulısınça qoralsızlanmıy torıp aña qarşı xärbi çaralar kürü ixtimalı kön tärtibennän töşmäyäçäk dip belderä.

İminlek Şurasında inde menä ikençe kön, barlığı 115 däwlät kergän quşılmağan illär xäräkäte taläbe belän Ğiraq tiräsendäge wäzğiatne tikşerü bara, häm anda yañğırağan çığışlardan añlaşılğança, öçençe dönya illäre dä nigezdä Ğiraqtağı qoral tikşerülären däwam itüne yaqlap, aña qarşı suğış başlawnı soñğı çara itep kenä kürüwen belderä. İminlek Şurasındağı şuşı utırışnıñ berençe könendä 27 il wäkile çığış yasadı, çärşämbedä üz qaraşın tağın 30-lap il bäyän itär dip kötelä. Alarnıñ barısı da diärlek älegä Şuradağı daimi äğzalar – Fransiä, Rusiä wä Qıtay fikeren yaqlıy, häm Berläşkän Millätlärneñ Ğiraqtağı qoral inspektorları üzläreneñ andağı eşen yañadan ayaqqa bastırıp kilgän ber mäldä berük waqıtta xärbi çaralar kürü mäs’äläsen tikşerü urınsız dip belderä. Şulay itep Fransiäneñ, Ğiraqtağı qoral inspektorları sanın arttıru häm alar eşen köçäytü täqdime östämä yaqlaw qazana. Quşılmağan illär xäräkäte isemennän İminlek Şurasında çığış yasağan Könyaq Afrika ilçese Dumisani Kumalo Ğiraqtağı tikşerülär üzen aqlıy dip isäpli.

Audio

Älegä qädär birelgän mäğlümatneñ ber genä kisäge dä İminlek Şurasınıñ inspeksiälärdän waz kiçep, şunda uq citdi näticälär belän yanawğa küçüwen aqlamıy kebek di Könyaq Afrikanıñ Berläşkän Millätlärdäge wäkile. Anıñ süzlärenä qarağanda, qoralsızlandıru eşlärenä yardäm itü maqsatında Ğiraqqa Könyaq Afrikadan ber törkem belgeç cibärelä. Bu ilneñ qoralsızlanu ölkäsendä üz uñay täcribäse bar, Könyaq Afrika zamanında ixtiari räweştä üzendäge atom qoralların buldıru programmasınnan waz kiçkän ide, Berläşkän Millätlärneñ qoral inspektorları monı maqtap telgä ala. Ğiraqnıñ kürşelärenä kilgändä dä, alar Saddam xakimiaten kisken tänqitläsä dä, suğışnıñ töbäktä kübräk tiskäre näticälärgä kiterä aluwınnan qurqa. İrannıñ Berläşkän Millätlärdäge wäkile Cäwad Zarif bu uñaydan Bagdadnıñ da, Waşingtonnıñ da säyäsäten kisken tänqitläp çıqtı. Tähran, iranlılar 80-nçe yıllar suğışı waqıtında Bagdadnıñ ximik qoralların qullanuwınnan äle haman da cäfa çigä dip belderä, ämma berük waqıtta İminlek Şurasınıñ Ğiraqnı qoralsızlandıru qararın ğämälgä quyu öçen suğış belän yanaw ixtiacı yuq dip isäpli.

Audio

Bez 1441-nçe qararnıñ inspeksiälär tügel, ä qoralsızlanu turında buluwı belän kileşäbez, läkin ägär dä inspektorlarnıñ citäkçeläre eşlären däwam itü telägen belderä ikän, monı tuqtatıp, bilgele häm bilgele bulmağan cimergeç näticälärgä kitererlek xärbi çaralarğa küçü öçen nigez yuq di İrannıñ Berläşkän Millätlärdäge wäkile Zarif. İminlek Şurası utırışında çığış yasağan törek wäkile Umit Pamir da suğışnıñ berençe çiratta üz ilendäge häm bar töbäktäge iqtisadi xällärgä tiskäre yoğıntı yasaw ixtimalına iğtibar itte. Ämma ul berük waqıtta kilep tuğan wäzğiat öçen cawaplılıqnıñ zur öleşe Ğiraqta yata dip belderde.

Audio

Niçek kenä bulmasın, Ğiraqnıñ kiçekmästän, bernindi şartlarsız häm tulı qoralsızlanuwı 1991-nçe yıldan birle yäşäp kilgän iñ zur borçu bulıp tora di Berläşkän Millätlärdäge törek wäkile. Älegä qädär, Ğiraqqa qarşı qırıs xärbi çaralar kürüne alğa sörgän ike töp däwlät – Quşma Ştatlar häm Britaniä, İminlek Şurasına şul çaralarğa fatixa birerlek yaña qarar täqdim itärgä äzerlänüwen belderep kilgän ide.

Kärim Kamal, Praga.
XS
SM
MD
LG