Accessibility links

Кайнар хәбәр

Törkie parlamentı amerikan xärbiläreneñ üz territoriesendä urnaşuın kire qaqtı


Ankara belän Waşington arasında atnalarça däwam itkän satulaşulardan soñ, Törkie parlamentı AQŞ xärbiläreneñ könyaq könçığış Anadoluda urnaşuına röxsät itkän memorandumnı kire qaqtı. Bu bula alaçaq Ğıraq suğışın planlaştıruçalarğa orım bulğan kebek , islamçı konservativ xökümät öçen dä ciddi näticälär tudıra. Düşämbedä İstanbul birjasında qıymätle käğäzlärneñ bäyäläre 10%qa kimegändä, lira da bäyäsen yuğalttı.

AQŞnıñ, NATO äğzası Törkiene bula alaçaq Ğıraq suğışında sikerü basması itep qullanu plannarı älegä yuqqa çıqtı kebek. Şimbädä Törkiye Böyek Millät Mäclese ,xökümätneñ 62 meñ amerikan ğäskärien üz territoriesendä urnaşuına röxsät birgän memorandumnı kire qaqtı. Parlament spikerı Bülent Arınç süzlärençä 264 deputat memorandumnı raslasa da, 250 deputat qarşı tawış birgän. 19deputat tawış birüdän totılıp qalğan 17 deputat isä tıñlaularğa bötenläy qatnaşmağan.Yuq tawışları belän tawış birüdän totılıp qaluçılar sanı äyye dip äytüçelärgä qarağanda kübräk.Törkie konstitutsiesenä kürä rezolutsieneñ qabul itelüe öçen zalda bulğan deputatlarnıñ küpçelegeneñ yaqlauı zarur . Parlament qararı hiç şiksez AQŞ plannarına orım bulıp tora. Waşington Törkiedä 62meñ ğäskärien häm suğış kire yaraqların urnaştıru ber nindi problemlemağa duçaq bulmayçaq dip uylap alarnı cibärde. Törkie portlarında bu koraplar könnärçä parlament qararın kötep yata.Tönyaq frontı , Saddam köçlären bülü yağınnan Amerika suğış strategieseneñ bik möhim öleşen täşkil itä. Uylanğanıça AQŞ Tönyaq Ğıraqta küpläp ğäskär , häm awır qorallar urnaştıra almasa, Ul Kuweittän ciñellek cir öste köçlären oçqıçlar belän kiterergä mäcbür bulaçaq . Älbättä söyläw ciñel ämma , ğämälgä quyu qıyın.Parlamentnıñ qararı premier Gül häm Ğädellek vä Täräqiät partiäse citäkçese Tayyip Erdoğan öçen bik zur orım buldı. Alarnıñ här ikese dä bu memorandumnı yaqlap eşçänlek alıp bardı, törek xalıqnıñ 90%tan artığı Ğıraq suğışına qarşı bulğanı kebek , säyäsätçelär dä qarşı .Alar suğışnıñ kiteräçäk iqtisadi häm säyäsi näticälärdän qurqa. Waşington suğışnıñ zararların kompensatsieläü öçen 30millard dollarlıq yardäm paketı wäğdä itkän ide .Tawış birüdän soñ AQŞ ilçese Person şunduq tışqı eşlär minsitırlığında ministır yardämçese Ziyal belän söyläşkännän soñ,Waşington uñay qarar kötkän ide , bu qarar ike yaqlı mönäsäbätlärebezgä täsir itmiyäçäk dip äytte. Premier Gül dä şundıraq tonda söyläde (audio)

Törk-amerikan mönäsäbätläre hiç şiksez strategik xarakterda,duslarça mönäsäbätlärebez ike yaqlı añlayışqa nigezlänä häm bu däwam itäçäk, beräü dä bu mönäsäbätne tawış birügä bäylämäskä tieş .

Törkiädäge qayber gazetalar 4 ay elek kenä xakimiätkä kilgän AQ partiä , parlamenttagı üz wäkillären kontrol itä almıy dip yazıp çıqsa, partiä taraftarı mätbuğat , tınıçlıq vä demokratiäneñ ciñüe dip bäyäläde tawış birüne .Premier Gül ,partiä citäkçeläre belän memorandumnı yañadan parlamentqa cibärergäme digän mäsälädä söyläşülär ütkärde. ikençe märtäbä kire qağu ,yaña xökümät öçen zur yuğaltu bulaçaq. Düşämbedä birjada, qıymätle käğäzlär şulayuq törek lirasınıñ bäyä yuğaltuı , ekonomikanıñ reaksiesen kürsätte, Gärçe premier Gül parlamentnıñ tawış birüe belän, iqtisadi eşlärnı ayırıp qararğa kiräk disä dä zur yardäm paketınıñ kiläçägeneñ sorau astında qaluı bazarnı ruxlandırmıy. Törkieneñ NTV programmasına qarağanda, Däwlät sekretarı C.Powell Gülgä şaltıratıp, ni öçen memorandum parlamenttan ütmäde dip sorağan, Gül sez bezne citärlek yaqlamadıgız digän cawap qaytarğan. Könbatış mätbuğatında da bu turıda şaqıtıy ğına yazmalar bar. LAT basması , Törkieneñ in yaqın berektäşeneñ üteneçen kire qağuğa, amerikannarnıñ çiktän tış basım yasauı , alarnıñ bäyräm waqıtında dini xislärne sanğa suqmauı säbäp buldı di. Aqpartiädän Emin Şirin süzlärençä, amerikannar ultimatumnar , könnär bilgeläp tora, Törkieneñ ut yanğan miçkägä sikerüen teli, bezne satıp alıp bulır dip qarıylar, beräü dä bezneñ iminlek , Saddamnan sonğı Ğıraq turındağı borçılularıbıznı urtaqlaşmadı, tıñlamadı.Parlamentnıñ kire qağuınıñ eçke, tışqı säyäsät, iqtisadqa kitergän ziannı kisterep kenä äytep bulmıy. Waşington belän mönäsäbätlärgä kilgändä ,Bush administratsiese älbättä töbäktäge in ışanıçlı berektäşe añı in kiräkle waqıtta qıyın xäldä qaldırdı dip bäyäli älege xällärne Bosporda yaña finans krizisı premier Gül xökümäteneñ nigezen qaqşata başlasa yardämgä kem kiler mikän? Älegä Töreklär ‘banan respublikasında’ yäşemibez dip ğorurlansalar da , iqtisadi näticälären dä kütärergä tieş bulaçaqlar. Älbättä wazğiätneñ üzgärüe , memorandumnıñ ikençe märtäbä tawışqa quyılıp raslanuı da mömkin

Färidä Xämit, praga
XS
SM
MD
LG