Uzğan yäkşämbedä ütkän referendumda Çeçnya xalqına 3 soraw quyıldı: berençese yaña konstitutsiä, ikençese prezident saylawları, öçençese parlament saylawları turında. Düşämbe irtäsendä saylaw komissiäse räsmi näticälär iğlan itte. “Sez yaña konstitutsiäne xuplıysızmı?” digän sorawğa tawış birüdä qatnaşqannarnıñ 96 protsentı “äye” dip cawap birgän. Qalğan ikesenä 95 protsent çaması. Tawış birüdä 80 protsenttan artıq saylawçı qatnaşqan. Bülletennärneñ älegä barısı da sanalıp betmägän, läkin çärşämbedä iğlan iteläçäk axır näticä monnan ällä ni ayırılmas sıman. Düşämbedä Rusiä prezidentı Putin, uñay näticä kötelgän ide, läkin bu sannar kötelgännän dä östenräk bulıp çıqtı dide:
Audio
Putin süzlärençä, çeçen xalqı tınıçlıq häm Rusiä belän bergä yäşäw yulın sayladı. Şunıñ belän bez Rusiäneñ territorial bötenlege turındağı soñğı mäsäläne yaptıq, dide ul:
Audio
Yaña konstitutsiädä Çeçnya – Rusiäneñ ayırılğısız öleşe digän süzlär bar. Putin süzlärençä, şuşı könnän başlap qoralın äle dä taşlamağan suğışçılar üzeneñ xalqına qarşı köräşäçäk. Mäskäw taraflı Çeçnya administratsiäse başlığı Äxmät Qadırov İtar-Tass agentlığına xäzer Aslan Masxadovnıñ üzen Çeçnya prezidentı dip atarğa xoquqı yuq dip belderde. 23 martnı ul tarixi kön dip atadı, häm Konstitutsiä köne dip iğlan itte.
Çeçen separatisları üzläreneñ İntenet säxifäsendä referendumnı säyäsi fars dip atadı. Alar äytüençä, küp urınnarda xalıq tawış birügä qatnaşmağan, iğlan itelgän protsentlar uydırma bulıp tora. Qayber xoquq yaqlaw oyışmaları referndum näticälärenä şulay uq şiklänü belderä. Memorial wäkile Lida Yosıpova televizordan Groznıynıñ 7-nçe mäktäbendä urnaşqan saylaw urınında tawış birergä çirat tezelgän dip işetkäç, şunda yögergän. Kilüemä 5 keşe ide, di ul. İkençe Memorial wäkile äytüençä, başqalanıñ Katayama okruğına töş waqıtna ni barı 7 keşe kilgän. Räsmilär äytüenä qarağanda, Çeçnyada tawış birü xoquqı bulğan 537 meñ keşe bar, şularnıñ 65 meñe İnguşetiädäge qaçaqlar, 38 meñe - Rusiә xärbiläre. Xärbilärgä dä Çeçnyanıñ yazmışın xäl itüdä qatnaşu xoquqı birelde. Çeçnyanıñ Milli Qotqaru komitetı başlığı Ruslan Badalov, Azatlıqqa birgän äñgämäsendä äytüençä, Şatoy kebek tawlı awıllarda cirle xalıq inde qalmağan, anda nigezdä xärbilär tawış birgän:
Audio
Badalov fikerençä, bu referndumnı qanuni dip äytep bulmıy, çönki xalıq suğış şartlarında tawış birergä mäcbür buldı. Şuña kürä ul, referendumnıñ Çeçnyadağı wazğiätne üzgärtä aluına ışanmıy:
Audio
Qayber küzäteçlär, xalıq tarafınnan saylanğan prezident Masxadov bulğanda, mondıy referendumnıñ qanuni buluına şulay uq şik belderä. tügel dip sanıy. 1997-dä ütkän ul saylawlar Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek oyışması tarafınnan tanılğan. Bu yulı oyışma referendumğa räsmi törkemen cibärmäde. BDB törkeme tawış birülär demokratik ütte dide. Yaña konstitusiä nigezendä referendumnan soñ 6 ay ütügä prezident saylawları, tağın 3 aydan parlament saylawları ütä ala. Bügen Üzäk saylaw komissiäse räise Aleksandr Veşnyakov, Çeçnya prezidentı saylawların dikäberdä, Duma saylawları könendä ütkärergä täqdim itte.
Şulay itep, räsmi Mäskäw çeçen suğışçıları belän söyläşülärne kire qağıp, Çeçen suğışın tuqtatu yulı itep referendum ütkärüne sayladı. Bu qararnıñ ni däräcädä döres bulğanın waqıt kürsäter.
Ali Gilmi, Praga
Audio
Putin süzlärençä, çeçen xalqı tınıçlıq häm Rusiä belän bergä yäşäw yulın sayladı. Şunıñ belän bez Rusiäneñ territorial bötenlege turındağı soñğı mäsäläne yaptıq, dide ul:
Audio
Yaña konstitutsiädä Çeçnya – Rusiäneñ ayırılğısız öleşe digän süzlär bar. Putin süzlärençä, şuşı könnän başlap qoralın äle dä taşlamağan suğışçılar üzeneñ xalqına qarşı köräşäçäk. Mäskäw taraflı Çeçnya administratsiäse başlığı Äxmät Qadırov İtar-Tass agentlığına xäzer Aslan Masxadovnıñ üzen Çeçnya prezidentı dip atarğa xoquqı yuq dip belderde. 23 martnı ul tarixi kön dip atadı, häm Konstitutsiä köne dip iğlan itte.
Çeçen separatisları üzläreneñ İntenet säxifäsendä referendumnı säyäsi fars dip atadı. Alar äytüençä, küp urınnarda xalıq tawış birügä qatnaşmağan, iğlan itelgän protsentlar uydırma bulıp tora. Qayber xoquq yaqlaw oyışmaları referndum näticälärenä şulay uq şiklänü belderä. Memorial wäkile Lida Yosıpova televizordan Groznıynıñ 7-nçe mäktäbendä urnaşqan saylaw urınında tawış birergä çirat tezelgän dip işetkäç, şunda yögergän. Kilüemä 5 keşe ide, di ul. İkençe Memorial wäkile äytüençä, başqalanıñ Katayama okruğına töş waqıtna ni barı 7 keşe kilgän. Räsmilär äytüenä qarağanda, Çeçnyada tawış birü xoquqı bulğan 537 meñ keşe bar, şularnıñ 65 meñe İnguşetiädäge qaçaqlar, 38 meñe - Rusiә xärbiläre. Xärbilärgä dä Çeçnyanıñ yazmışın xäl itüdä qatnaşu xoquqı birelde. Çeçnyanıñ Milli Qotqaru komitetı başlığı Ruslan Badalov, Azatlıqqa birgän äñgämäsendä äytüençä, Şatoy kebek tawlı awıllarda cirle xalıq inde qalmağan, anda nigezdä xärbilär tawış birgän:
Audio
Badalov fikerençä, bu referndumnı qanuni dip äytep bulmıy, çönki xalıq suğış şartlarında tawış birergä mäcbür buldı. Şuña kürä ul, referendumnıñ Çeçnyadağı wazğiätne üzgärtä aluına ışanmıy:
Audio
Qayber küzäteçlär, xalıq tarafınnan saylanğan prezident Masxadov bulğanda, mondıy referendumnıñ qanuni buluına şulay uq şik belderä. tügel dip sanıy. 1997-dä ütkän ul saylawlar Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek oyışması tarafınnan tanılğan. Bu yulı oyışma referendumğa räsmi törkemen cibärmäde. BDB törkeme tawış birülär demokratik ütte dide. Yaña konstitusiä nigezendä referendumnan soñ 6 ay ütügä prezident saylawları, tağın 3 aydan parlament saylawları ütä ala. Bügen Üzäk saylaw komissiäse räise Aleksandr Veşnyakov, Çeçnya prezidentı saylawların dikäberdä, Duma saylawları könendä ütkärergä täqdim itte.
Şulay itep, räsmi Mäskäw çeçen suğışçıları belän söyläşülärne kire qağıp, Çeçen suğışın tuqtatu yulı itep referendum ütkärüne sayladı. Bu qararnıñ ni däräcädä döres bulğanın waqıt kürsäter.
Ali Gilmi, Praga