Accessibility links

Кайнар хәбәр

Bügen Ğiraq suğışınıñ tuğızınçı köne Bağqalada moñarçı kürelmägän köçle bombalawlar belän başlanıp kitte


Xäbärçelär äytüençä, şartlaw tawışları şähärneñ här tarafınnan işetelä. Berençe märtäbä uzğan atnada bombalanğan Äs-Sälam prezident sarayı bügen, yaqındağı mäçet möäzine tawış köçäytkeçlär aşa “Allah äkbär” dip täkbir äytep torğanda, yañadan utqa totıldı. CNN televideniese xäbär itüençä şähärdäge şartlawlarnıñ berse suğış başlanğannan birle iñ köçle şartlaw bulğan. Xätta AQŞ saqlanu departamentı bez üzebezneñ 10 tonnalı yaña bombabıznı qullanmadıq dip, törle şiklärne kire qağırğa aşıqtı. Bu tör bomba şartlağannan soñ hawağa atom bombası şartlawın xäterlätkän zur tuzan gömbäse kütärelä. Qatardağı AQŞ üzäk xärbi idaräse koalitsiäneñ hawa köçläre häm tomahawk raketaları uzğan töndä başqaladağı elemtä üzägen, idarä häm kontrol’ qorılmaların saftan çığardı dip qısqa ğına belderü yasadı. Televidenielär Xalıqara elemtä üzäge binasınnan kütärelgän yalqınnı kürsätte. Äl-Cäzirä televideniese Ğiraqnıñ mäğlümät häm tışqı eşlär ministrlıqları yanında da şartlawlar buldı dip xäbär itä. Tigris yılğasınıñ könbatış yarınnan zur yalqın kürende.

Ul arada AQŞ cir öste ğäskärlären alda kötkän qatı bäreleşlärgä äzerli başladı. Bağdad tirälären saqlawçı Cömhüriät Saqçıları belän aldağı 2-3 köndä Kerbala şähäre yanında berençe iñ qatı bäreleş bulır dip kötelä. AQŞ räsmiläre äytüençä, Pentagon aldağı ayda Ğiraqtağı xärbiläre sanın 2 märtäbä arttırıp 200 meñgä citkeräçäk. Xäzerge waqıtta Küwäyttä toruçı meñärlägän xärbilär Ğiraqqa tağa quzğala.

Ğiraq xärbiläre uzğan ber täwlek eçendä doşmannıñ tağın 9 soldatın, 10 tankın häm 13 xärbi maşinasın yuq ittek dip belderde. AQŞ xärbi citäkçelege älegä bu uñaydan belderü yasamadı.

Ğiraq saqlanu ministrı Soltan Xäşim Äxmät xäbärçeläregä “Bez üzebezneñ töp köçlärebezne Bağdadta urnaştırdıq, koalitsiä köçläre aldağı 5-10 köndä Bağdad tiräsendäge pozitsiälärebezne çolğap aluğa ireşä ala, moña alarnıñ mömkinlekläre citä” dip belderde. “Ämma axır çiktä alar şähärgä kerergä tieş bulaçaqlar. Alla teläsä, Bağdad qaqşamaslıq nıq bulaçaq. Bez axırğaça häm härqayda suğışaçaqbız. Tarix ğiraqlılarnıñ üz başqalaların niçek saqlawın xäterläp qalaçaq” dip belderde Ğiraq saqlanu ministrı. Bağdadta uram suğışları koalitsiä köçläre öçen iñ qurqınıçı bulaçaq dip isäplänelä. Ul suğışlarda xärbilär häm tınıç xalıq arasında küpsanlı qorbannar bulırğa mömkin.

Kiçä Britaniä premyer-ministrı Tony Blair belän oçraşudan soñ AQŞ prezidentı George Bush suğış küpme genä däwam itmäsen, axır çiktä Säddam Xösäyen xakimiäte bärep töşereläçäk dip belderde.

Çärşämbe könne Berläşkän Millätlär oyışması iminlek şurası Ğiraqqa “neft’ öçen azıq tölek” programması turında urtaq fikergä ireşte. Bu kileşüne aşıqtıru Ğiraqta suğış näticäsendä humanitar krisiz buldırmaw öçen kiräk. Çönki 26 millionlıq ğıraq xalqınıñ 60-lap protsentı barı tik şuşı programma nigezendäge yardäm xisabına ğına yäşi. Ämma programma älegä raslanmadı. Äzerlängän täğäyen nösxä İminlek Şurasına kergän illärneñ başqalalarında raslanğannan soñ bügen şurada tawışqa quyılır dip kötelä. Kiçä Germaniä wäkile Gunter Pleuger “bez bügen yaxşı kiñäşläşülär ütkärdek häm Ğiraqqa humanitar yardämne küzdä totqan resolütsiä turında kileşügä ireştek kebek” dide. Bu resolütsiä turında atna buyı barğan söyläşülärne citäklägän Pleuger bügen, comğa könne, İminlek Şurasındağı 15 äğzanıñ barısı da anı xuplar dip ömetlänüen belderä. Näticädä 1996-nçı yılda ğämälgä kergän “neft’ öçen azıq-tölek” programması, BMO general’ sekretare Kofi Annanğa anı tormışqa aşıruda qayber wäkalätlär birüçe üzgäreşlär belän 45 köngä ozaytılırğa mömkin. Ämma elegräk şuradağı illärneñ qayberläre, şul isäptän Russiä aña qarşı buluların beldergän ide. Alar resolütsiäne xuplaw Ğiraq suğışınıñ legitimlığın tanu bulaçaq dip isäpli.

Ul arada televidenielär Ğiraqnıñ könyağında humanitar azıq-tölel häm eçär su taratıluın kürsätä. Yardäm taratıla torğa urınğa cıyılğan ğiraqlılarnıñ ber öleşe azıq-tölek tartmaların xärbilär qulınnan köç belän talap alsa, ikençeläre “amerikannar qaytıp kitegez” dip qıçqıra.

Kiçä New Yorkta suğışqa qarşı demonstratsiädä politsiä 215 keşene qulğa aldı. Demonstratsiädä qatnaşuçılarnıñ ber öleşe cirgä yatıp yulnı yaptı. Alarnıñ 150-se qulğa alındı. Dönyanıñ başqa öleşlärendä dä kön sayın ütkän demonstratsiälärdä meñnärçä keşe qatnaşa.

Naif Aqmal, Praga
XS
SM
MD
LG