Ğinvar ayında Ukraina Russiә belәn çiklәr kileşüen tөzede. Litva isә 1997-nçe yılda uq andıy kileşü tөzegәn ide. Hәr ike oçraqta da, Duma alarnı raslamadı. Russiә-Ukraina kileşüenә qaramastan, ike il arasındağı çiklәr çağıştırmaça kontrolsez hәm açıq. Lәkin, Baltıyqbuyı illәrenә kilgәndә, vazğiәt üzgәrә. Latviә, Litva hәm Estoniә kilәse yılda Yevropa berlegenә hәm NATOğa ağza bulıp kerәçәklәr. Şul sәbәple, alar üzlәreneŋ Kөnçığış çiklәren kontrol itәrgә tieşlәr. Lәkin, Russiә moŋa ayaq çalırğa teli. Dәvlәt Dumasınıŋ Vilnus belәn tөzelgәn kileşüne әlegәçә raslamauı da monı kürsәtә. Mәskәvdәge Politik Texnologiә Üzәge direktorınıŋ urınbasarı Boris Makarenkonıŋ fikerençә, Dәvlәt Duması kileşüne raslamauı belәn Kaliningrad mәsәlәsendә Litvağa basım yasarğa teli. Polşa belәn Litva Yevropa Berlegendә ağza bulğannan soŋ, Kaliningrad Yevropa Berelege illәre tarafınan uratıp alınğan bulaçaq. Bu inde Russiә belәn Kaliningrad arasında transit bәylәneşe өçen problemma tudıraçaq. Makarenkonıŋ süzlәrençә,
Audio
Makarenkonıŋ fikerençә, Mәskәvgә Latviә hәm Estoniә belәn dә çik kileşülәre tөzergә turı kilәçәk. Kreml şuşı dәvlәtlәrdә rus telle xalıqlarnıŋ statusına borçıla hәm ber ük vaqıtta şuşı ike ilneŋ bәyszlekneŋ berençe yıllarında Russiәgә territprial dәğvә quyuğan buluına da açulana.
Audio
Makarenkonıŋ fikerençә, Mәskәv telәsә dә telәmәsә dә, Yevropa Berelege hәm NATO belәn mөnәsәbәtlәren bozmas өçen şuşı ike il belәn dә kileşü tөzәrgә mәcbür qalaçaq. Ә inde Bәysez Dәvlәt Berlegendә ağza bulğan 12 elekke sovet respublikasına kilgәndә, vazğiәt başqaçaraq. Makarenkonıŋ süzlәrençә, Russiә bu mәsәlәdә aşıqmıy, çөnki küpkenә ruslar bu mәsәlәdә sizger.
Audio
Mәskәvdәge Carnegie Üzәge politik küzәtüçese Nikolay Petrovnıŋ fikerençә, çik turındağı kileşülәrneŋ tөzelüenә ekonomik problemmalare da kirtә bulıp tora. Russiәneŋ dә oyışmadağı illәrneŋ dә çiklәrne bilgelәv, çik postların buldıru өçen fondları yuq. Anıŋ fikerençә, bigerәk tә Russiәneŋ Belorus, Ukraina hәm Qazaxstan belәn çiklәren bilgelәve bik mөhim hәm şulay uq qatmarlı ber mәsәlә.
Audio
Petrovnıŋ süzlәrençә, Russiә-Qazaxstan çigen tәşkil itkәn dalalarda yullar yuq dirәlek, şulay uq qayber territoriәlәrne hәm Qazaxstan hәm Russiә başbaştaqlarça üzeneke dip dәğvә itә. Bu problemmanı xәl qılu өçen Russiәgә yaxşı politik niәt kenә tügel, ә aqça da kirәk. Annan başqa Petrovnıŋ belderenә qarağanda, Baltıyqbuyı illәren iskә almağanda, Russiәneŋ çiktәşe bulğan elekke sovet respublikalarınıŋ barısı da, Bәysez Dәvlәtlәr Berlegendә ağza illәr hәm bügenge kөndә çiklәrneŋ vazğiәte yaqın ekonomik mөnәsәbәtlәrne çağıldıra hәm taraflarnıŋ mәnfәğәtlәrenә turı kilә.
Audio
Şul sәbәple bügenge kөndә çiklәr turında kileşülәr tөzü ekonomik yaqtan zian ğına kiterәçәk. Russiә hәm Baltıyqbuyı illәrennәn tış başqa elekke sovet respublikalarınıŋ aşıqmauı da monı kürsәtә.
Fәrit Idelle, Praga.
Audio
Makarenkonıŋ fikerençә, Mәskәvgә Latviә hәm Estoniә belәn dә çik kileşülәre tөzergә turı kilәçәk. Kreml şuşı dәvlәtlәrdә rus telle xalıqlarnıŋ statusına borçıla hәm ber ük vaqıtta şuşı ike ilneŋ bәyszlekneŋ berençe yıllarında Russiәgә territprial dәğvә quyuğan buluına da açulana.
Audio
Makarenkonıŋ fikerençә, Mәskәv telәsә dә telәmәsә dә, Yevropa Berelege hәm NATO belәn mөnәsәbәtlәren bozmas өçen şuşı ike il belәn dә kileşü tөzәrgә mәcbür qalaçaq. Ә inde Bәysez Dәvlәt Berlegendә ağza bulğan 12 elekke sovet respublikasına kilgәndә, vazğiәt başqaçaraq. Makarenkonıŋ süzlәrençә, Russiә bu mәsәlәdә aşıqmıy, çөnki küpkenә ruslar bu mәsәlәdә sizger.
Audio
Mәskәvdәge Carnegie Üzәge politik küzәtüçese Nikolay Petrovnıŋ fikerençә, çik turındağı kileşülәrneŋ tөzelüenә ekonomik problemmalare da kirtә bulıp tora. Russiәneŋ dә oyışmadağı illәrneŋ dә çiklәrne bilgelәv, çik postların buldıru өçen fondları yuq. Anıŋ fikerençә, bigerәk tә Russiәneŋ Belorus, Ukraina hәm Qazaxstan belәn çiklәren bilgelәve bik mөhim hәm şulay uq qatmarlı ber mәsәlә.
Audio
Petrovnıŋ süzlәrençә, Russiә-Qazaxstan çigen tәşkil itkәn dalalarda yullar yuq dirәlek, şulay uq qayber territoriәlәrne hәm Qazaxstan hәm Russiә başbaştaqlarça üzeneke dip dәğvә itә. Bu problemmanı xәl qılu өçen Russiәgә yaxşı politik niәt kenә tügel, ә aqça da kirәk. Annan başqa Petrovnıŋ belderenә qarağanda, Baltıyqbuyı illәren iskә almağanda, Russiәneŋ çiktәşe bulğan elekke sovet respublikalarınıŋ barısı da, Bәysez Dәvlәtlәr Berlegendә ağza illәr hәm bügenge kөndә çiklәrneŋ vazğiәte yaqın ekonomik mөnәsәbәtlәrne çağıldıra hәm taraflarnıŋ mәnfәğәtlәrenә turı kilә.
Audio
Şul sәbәple bügenge kөndә çiklәr turında kileşülәr tөzü ekonomik yaqtan zian ğına kiterәçәk. Russiә hәm Baltıyqbuyı illәrennәn tış başqa elekke sovet respublikalarınıŋ aşıqmauı da monı kürsәtә.
Fәrit Idelle, Praga.