Rusiä armiäsen üzgärtergä teläwçelär öçen Ğiraq suğışı sabaqlarnı mul birde anısı. Başlap, Rusiäneñ xärbi citäkçeläre, farazlaw mäsäläsendä, üzläreneñ, yomşaq itep äytkändä, bik say yözülären kürsätte. Ğiraqta suğış başlanğaç Rusiä generalları bertawıştan diärlek, bu suğış ozaqqa suzılaçaq, Amerikan xärbiläre zur yuğaltular küräçäk dip farazladı. Bu farazlar tormışqa aşmadı. 3 yıl barğan Çeçen suğışı belän çağıştırğanda, Ğiraq suğışı 3 atnada tämamlandı. 5 millionlı Bagdad qalasın koalitsiä köçläre 48 sägättä aldı. Ä menä 120 meñle Rusiä armiäse küpkä keçkenärök Groznıyğa aydan artıq xöcüm itte. Yuğaltularğa kilgändä, koalitsiä köçläre 100-dän artıq xärbien yuğalttı. Çeçnyada räsmi sannarğa qarağanda ğına qorbannar 5 meñnän artıq.
Tağın ber näticä: Ğiraqnıñ sovetlardan qalğan ikse qoralı amerikannarnıñ zamança texnologiäsenä qarşı tora almadı. Ämmä, eş qoralda ğına tügel. Ğiraq suğışı tağın şunı isbatladı: armiä nindi genä zur bulmasın, rekrutlar, yağni mäcbüri räweştä cıyılğan ğäskär ixtiarıy, professional armiägä qarşı tora almıy. Çönki, bügenge könneñ zamança xärbi texnologiäsen barı tik professional xärbilär üzläşterä ala. Ğäskärgä köçläp quılğan rekrutlar moña töşenä almıy.
Östäwenä Rusiä armiäseneñ ruxi äzerlege tübän: “dedovşina” kebek waxşi küreneşlär, qıyırsıtular, xättä üterülär. Näticädä, xezmät itüçelärneñ kübese – armiädän qaçıp qotıla almawçılar. Dumanıñ saqlanu komitetı başlığı general Andrei Nikolaev süzlärençä, monı añlaw öçen küp kiräkmi, uramğa çığıp “kem üz watanın saqlarğa äzer?” digän soraw birü citä.
Uzğan atnada Rusiäneñ xökümät utırışında armiädä reforma mäsäläse qaraldı. Andıy utırış uzğan yılnıñ noäberendä dä ütkän ide. Bu yulı belgeçlärgä şuşı ay eçendä prezident qul quyarlıq dokument äzerlärgä quşıldı. Nigezdä 2 konsepsiä tikşerelä. Bersen saqlanu ministrı, generallardan torğan eşçe törkem täqdim itsä, ikençesen – SPS partiäse belän Gaydar citäklägän institutınıñ xärbi belgeçläre.
Generallar töp iğtibarnı – xärbi texnikanı yañartuğa birä. Kontraktlı armiägä isä aqrınlap, öleşläp küçergä çaqıra, äytik, 2007-nçe yılğa armiäneñ küp digändä 15 protsentın ğına professional itü qarala. Yağni, fälän yıllar buyına armiä yarım-professional, yarım-häwäskär bulıp qalaçaq. Şuşı reformağa generallar 138 milliard rubl sorıy.
Uñ köçlär citäkçese Boris Nemsov, generallarnıñ bu täqdimnären, reformalarğa sabotaj häm provakatsiä dip atadı. SPS fikerençä, reformanıñ töp maqsatı – tulısınça konraktlı armiä buldıru. Uñçılar 2 yıllıq mäcbüri xezmätne beterergä, barı tik 6 aylıq “uçebkalarnı” qaldırırğa çaqıra. Nemsov süzlärençä, mondıy reformağa 140 tügel, ä 30-40 milliard citä. Häm bu aqça poligon yañartu, toraqlar tözü kebek “töpsez qapçıqqa” tügel, ä reformanıñ üzenä kitergä tieş. Nemsov süzlärençä, armiäne reformalaw eşen generallarğa tapşırırğa yaramıy. Alar monı berqayçan da başqarmayaçaq, çönki urınnarın yuğaltırğa qurqalar.
Şuşı ike konsepsiäneñ qaysısına östenlek bireler, älegä äytü qıyın. Saqlanu ministrı Sergei İvanov ta, SPS citäkçese Nemsov ta, östä, yağni Kremldä utıruçılar näq menä alarnıñ fikeren yaqınraq kürä digän qiäfät yasarğa tırışa. Äytkänemçä, axır dokument yünneñ berenä qädär äzer bulırğa tieş.
Ali Gilmi, Praga
Tağın ber näticä: Ğiraqnıñ sovetlardan qalğan ikse qoralı amerikannarnıñ zamança texnologiäsenä qarşı tora almadı. Ämmä, eş qoralda ğına tügel. Ğiraq suğışı tağın şunı isbatladı: armiä nindi genä zur bulmasın, rekrutlar, yağni mäcbüri räweştä cıyılğan ğäskär ixtiarıy, professional armiägä qarşı tora almıy. Çönki, bügenge könneñ zamança xärbi texnologiäsen barı tik professional xärbilär üzläşterä ala. Ğäskärgä köçläp quılğan rekrutlar moña töşenä almıy.
Östäwenä Rusiä armiäseneñ ruxi äzerlege tübän: “dedovşina” kebek waxşi küreneşlär, qıyırsıtular, xättä üterülär. Näticädä, xezmät itüçelärneñ kübese – armiädän qaçıp qotıla almawçılar. Dumanıñ saqlanu komitetı başlığı general Andrei Nikolaev süzlärençä, monı añlaw öçen küp kiräkmi, uramğa çığıp “kem üz watanın saqlarğa äzer?” digän soraw birü citä.
Uzğan atnada Rusiäneñ xökümät utırışında armiädä reforma mäsäläse qaraldı. Andıy utırış uzğan yılnıñ noäberendä dä ütkän ide. Bu yulı belgeçlärgä şuşı ay eçendä prezident qul quyarlıq dokument äzerlärgä quşıldı. Nigezdä 2 konsepsiä tikşerelä. Bersen saqlanu ministrı, generallardan torğan eşçe törkem täqdim itsä, ikençesen – SPS partiäse belän Gaydar citäklägän institutınıñ xärbi belgeçläre.
Generallar töp iğtibarnı – xärbi texnikanı yañartuğa birä. Kontraktlı armiägä isä aqrınlap, öleşläp küçergä çaqıra, äytik, 2007-nçe yılğa armiäneñ küp digändä 15 protsentın ğına professional itü qarala. Yağni, fälän yıllar buyına armiä yarım-professional, yarım-häwäskär bulıp qalaçaq. Şuşı reformağa generallar 138 milliard rubl sorıy.
Uñ köçlär citäkçese Boris Nemsov, generallarnıñ bu täqdimnären, reformalarğa sabotaj häm provakatsiä dip atadı. SPS fikerençä, reformanıñ töp maqsatı – tulısınça konraktlı armiä buldıru. Uñçılar 2 yıllıq mäcbüri xezmätne beterergä, barı tik 6 aylıq “uçebkalarnı” qaldırırğa çaqıra. Nemsov süzlärençä, mondıy reformağa 140 tügel, ä 30-40 milliard citä. Häm bu aqça poligon yañartu, toraqlar tözü kebek “töpsez qapçıqqa” tügel, ä reformanıñ üzenä kitergä tieş. Nemsov süzlärençä, armiäne reformalaw eşen generallarğa tapşırırğa yaramıy. Alar monı berqayçan da başqarmayaçaq, çönki urınnarın yuğaltırğa qurqalar.
Şuşı ike konsepsiäneñ qaysısına östenlek bireler, älegä äytü qıyın. Saqlanu ministrı Sergei İvanov ta, SPS citäkçese Nemsov ta, östä, yağni Kremldä utıruçılar näq menä alarnıñ fikeren yaqınraq kürä digän qiäfät yasarğa tırışa. Äytkänemçä, axır dokument yünneñ berenä qädär äzer bulırğa tieş.
Ali Gilmi, Praga