Accessibility links

Quşma Ştatlarnıñ Ğiraqtağı waqıtlı idaräsendä zur üzgäreşlär kötelä


Ğiraqtağı könküreş tormışnı oyıştıru suğış alıp baruğa qarağanda küpkä awırraq buluwın tanıp Quşma Ştatlar üzeneñ Bagdadtağı ike yuğarı wäkilen annan kire çaqırta. Şularnıñ berse Ğiraqtağı iñ ölkän amerikan citäkçese, elekke general Jay Garner, ikençese üzäk Ğiraq häm başqala Bagdad öçen cawaplı Barbara Bodine. Amerikan yağı älege üzgäreşlärneñ ähämiaten kimetergä tırışıp, andıy almaşular kiläçäktä dä kötelä, bu ğädäti eş dip belderä.

Ğiraqtağı amerikan wäkilläreneñ kire Quşma Ştatlarğa qaytuwı turındağı şuşı xäbär, düşämbe könne ilgä waqıtlı idaräneñ yaña citäkçese Paul Bremer kilü belän bergä taratıldı. Bremer da amerikan watandaşı, ul şuşı töbäkne yaxşı belgän täcribäle diplomat sanala. Ğiraqtağı waqıtlı idaräneñ başlığı itep anı prezident Bush bilgeläde. Läkin şul uq Garnerdan ayırmalı bularaq Bremer, üz eşendä saqlanu ministrı Donald Rumsfeldqa xisap birep toraçaq dip äytelsä dä kübräk däwlät departamentı keşese sanala. Garner isä, elekke general, Ğiraqnıñ üzendä dä, bar dönyada da turıdan-turı amerikan xärbi citäkçelege wäkile bularaq qabul itelä. Bremernıñ wäkalätläre Garnernıqınnan kiñräk bulu säbäple, soñğısı anıñ qulı astında eşlär dip farazlanğan ide, läkin düşämbegä qarşı töndä Waşington anıñ atna-un kön eçendä kire Quşma Ştatlarğa qaytıp kitäçägen xäbär itte. Elegräk Ğiraqtan ikençe ber yuğarı däräcäle amerikan wäkileneñ, il üzäge häm başqala Bagdad öçen cawaplı Barbara Bodineneñ çaqırtıluwı xaqında xäbär itelgän ide. Elek Yämändä ilçe bulıp eşlägän şuşı xanım xäzer Quşma Ştatlarnıñ däwlät departamentında xezmät itäçäk ikän. Moñardan tış Ğiraqnı yaqın aralarda tağın berniçä amerikan wäkile taşlap kitäçäk dip kötelä, häm bu üzgäreşlärne küzätüçelär, waqıtlı idaräneñ yaña başlığı itep näq menä Bremernı bilgeläw belän añlata. İkençe yaqtan bu Garner häm anıñ tirälegeneñ, Ğiraqtağı wäzğiatne caylawğa ällä ni uñay yoğıntı yasıy almawın da tanu bulıp tora. Saddamğa häm anıñ qorallı köçlärenä qarşı suğışnı şaqtıy uñışlı ğına alıp barğan häm elekke xakimiatne tar-mar itkän amerikan xärbiläre ildä yaña tormış başlap cibärü eşenä yardäm itüdä bik ük sälätle bulmadı, xalıqnı su, azıq-tölek, meditsina kiräk-yaraqları belän tä’min itü bik tübän däräcädä, iminlek torğan sayın kimi bara. Bagdadta soñğı könnärdä yänä talawlar başlandı, anda atışlar torğan sayın yışraq işetelä dip xäbär itä şähärdäge jurnalistlar. Başqalada suğışlar betügä inde ayğa yaqın waqıt ütte, läkin anda äle haman da politsiä köçläre oyıştırlmağan. Amerikan wäkilläre üzläre, ägär dä waqıtlı idarä bu ölkädä tiz arada aşığış häm xälitkeç çaralar kürmäsä, wäzğiat zur sotsial’ şartlawğa kiterä ala dip kisätä. Wall Street Journal basması, Bagdadtağı ictimaği tärtip Garner keşeläre kötkängä qarağanda küpkä yamanraq bulıp çıqtı dip yaza. Ğiraqta älegä kemneñ närsä öçen cawaplı buluwı, soñğı süzne kem äytüwe bilgele tügel, waqıtlı idaräneñ asılda qul quşırıp utıruwı şunıñ belän dä añlatıla ala. April azağında Quşma Ştatlarnıñ Ğiraqtağı cäyäwle ğäskär başlığı general David McKiernan soñğı qararnı älegä amerikan xärbiläre çığaraçaq digän belderü yasağan ide. Paul Bremernıñ kilüwe moña nindi üzgäreş kertäçägen kötäse qala. Ä älegä ul düşämbedä Bagdadqa kilep mondıy belderü yasadı.

Audio

“Bez biregä kolonial xakimiat bularaq kilmädek, bez biredä barı tik, xälebezdän kilgänçä mömkin qädär tizräk şul xakimiatne Ğiraq xalqına tapşıru öçen” di waqıtlı amerikan idaräseneñ yaña citäkçese Bremer. Anıñ biredä nihayät eşkä kereşüwe ğiraqlılarda, amerikannar tizräk tärtip urnaştırırğa teli digän fikerne nığıta ala.

Kärim Kamal, Praga.
XS
SM
MD
LG