Accessibility links

Кайнар хәбәр

Räzil Wäliev: Latinnı yaqlap Strasburgqa qädär baraçaqbız


Zamanında latinnı tıya torğan «Rusiä xalıqları telläre turındağı» federal qanunğa protest äzerläwne, äle waqıtı citmäde, dip qaldırıp torğannar ide. Küräseñ waqıtı citkän, deputatlar bu mäsäläne 29 mayda bulası plenar utırışqa çığarırğa uylıylar. Däwlät Şurasıñ milli mäsälälär komissiäse Rusiä Konstitutsiä mäxqämäsenä möräcäğät äzerlägän, häm ul dokumentnıñ deputatlar tarafınnan yaqlawına ömetlänä. Bilgele bulğança, Rusiä Duması deputatları Tatarstannıñ latin grafikası turındağı qanunını Rusiä iminlegenenä yanıy dip sanıy. Häm ozaq waqıt köräş alıp barğannan soñ, ber törkem deputatlar «Rusiä xalıqları turındağı» federal qanunğa Rusiädä kirill xärefläre belän genä yazarğa tieşle, digän tözätmä kertterde. Ä bu üz çiratında Rusiä konstitutsiäsendä qaralğan millätlärneñ üz bilgelänü xoquqın häm telne, mädäniätne üsterü xoquqın boza. Keşe xoquqların bağuçılar da bu qanunğa şikäyätlären belderde. Şulay itep Tatarstan deputatları şuşı Rusiä qanunın şul uq Rusiä konstitutsiäsenä turı kilü-kilmäw mäs’äläsen tikşerü öçen Rusiä Konstitutsion mäxkämäsenä möräcäğät äzerläde. Däwlät şurasınıñ milli mäsälälär komissiäse räise Razil Wäliev bu xaqta bolay dip belderde.

Audio (Räzil Wäliev):" Ägär Rusiä Konstitutsion mäxkämäse ğädel xökem itsä, bez latin grafikasın torğıza alırbız. Ä yuq ikän, bez keşe xoquqların bozu mäsäläse belän Strasburgqa möräcäğät itäçäkbez."

Razil Wäliev bu xaqta komissiä utırışınnan soñ belderde. Ä aña qädär anıñ bülmäsendä deputatlar, törle ministrlıq häm däwlät oyışmaları wäkilläre cielıp, sessiägä çığarılası qanun proyektların qaradı. Alar kön tärtibenä 11 mäsälä täqdim itte. Alarnıñ kübese «Tatarstan respublikası xalıqları telläre turında»ğı häm «Mäğärif turındağı qanunı»na qağıla. Mäğärif turındağı qanun kön tärtibendä berençe mäsälä bulıp torsa da, ul qaralmadı. Deputat İndus Tahirov, monda Tatarstan konstitutsiäsenä, statusına, watandaşlığına, tellär qanunına qağılışlı mäsälälär küp dip, qanun proyektın kiçekterep torırğa täqdim itte. Ä menä «Tatarstan respublikası xalıqları telläre turında»ğı qanun kiläse plenar utırışta qaralaçaq. Tatarstan prokurorı älege milli mäsälälär komissiäsenä tellär qanunına protestların cibärgän. Anda prokuror bu mäsälä ike yaq - respublika häm federal üzäk qaramağında buluına basım yasıy, häm Tatarstannıñ watandaşlığınıñ mömkin tügellegen bilgeläp ütä. Şunısı qızıq, Tatarstan xökümäte prokuror protestı belän kileşä, häm üzgäreşlär kertüne qotılğısız dip atıy. Deputatlar isä başqa fikerdä tora. Räzil Wäliev söyli.:

Audio (Räzil Wäliev): "Prokuror qäğäzennän qurqası yuq. 1992 yılda qabul itelgän qanunnıñ annan soñraq qabul itelgän federal qanunnar belän qarşılıqqa kerüe tabiği xäl. Bez nigezdä prokuror tözätmäläre belän kileşäbez, ämma watandaşlılıq matdäsendä bäxäs bulaçaq. Bez anı qanunnan çığarıp taşlıy almıybız. Ul matdä bezneñ konstitutsiädä bar."
XS
SM
MD
LG