Amnesty İnternationalnıñ general sekretarı İrene Khan Oyışmanıñ xisabı taratıluı uñayınnan ütkärelgän mätbuğat oçraşuında , salqın suğış betkännän soñ dönyanıñ ber qayçan da şundıy tınıçsız, qurqınıçlı bulğanı yuq ide dip äytte. İrene Khan ( audio)
Sonğı 12 ayda xalıqara säyäsi säxnädä terrorğa qarşı suğış häm Ğıraq suğışı tordı.Ämma şul sıltau belän xökümätlär nigezdä politik repressine arttırdı häm keşe xoquqları nıq bozıldı,keşe xoquqları prinsıpları , xalıqara humanitar qanun prinsıpların sanğa suqmadılar
Londonda urnaşqan Aİ-nıñ 2002nçe yıl öçen iğlan itkän xisabında dönyadağı ezsez yuğalular, üterülär, cafalau, köçläü häm sivil irekleklärneñ qısıluı turında süz bara. Dokumentta Äfganstanda suğış betügä 18 ay ütkän bulsa da , äfganlılıar öçen kiläçäk bilgesez häm imin tügel dip belderelä. Ğıraq xalqın da şuluq yazmış kötä dielgän .Amnesty İnternational Ğıraqta köç qullanu kiñ cäyelgän, talau, urlaular däwam itä dip belderä. 42yıl elek oyışqan Amnesty İnternational, dönyada keşe xoquqlarınıñ torışın tikşerep bara , häm ğädellek öçen köräşä.İrene Khan press konferensiädä bez bu suğışnı başlatu öçen Ğıraq xalqı xoquqlarınıñ uñay sıltau itep qullanıluın hemmebez kürdek häm xäzer monıñ ütälü waqıtı dip xis itäbez. Ğıraqnı okupatsiäläüçelär , här törle tözekländerü tırışlıqlarında keşe xoquqları , keşe xoquqların saqlaunı üzäk urınğa quyunı garantiälärgä tieşlär dip söyläde. Bu xisapta AQŞnıñ may urtalarında diplomat Paul Bremerne cibärüe telgä alınmağan. Ul anda qanun tärtip urnaştıru öçen cibärelde. Bremer (audio)
Koalitsiä köçläre , Ğıraqnı kolonyaläşterü öçen kilmäde, bez diktaturanı cimerü öçen kildek, moñı eşlädek.Ğıraq xalqınıñ üz yazmışın üz qulına alu, şäxes ireklege , qanun tärtipkä xörmät , berberenä xörmät nigezendä Ğıraq cämğiäten tözü öçen yardäm kürsätü bezneñ eşebez bulıp tora.
Aİ xisabında yılsayın bulğan kebek bıyıl da Russiä Çeçnädäge xärbi aksiäläre öçen nıq tänqitlängän, konflikttağı taraflar häm Russiä xärbiläre häm dä çeçen suğışçıları keşe xoquqların tupas räweştä boza dip äytelgän.Federal köçlär üterü, keşelärneñ yuğaluı häm köçläü öçen cawaplı bulğan xällär turında dälillär bar dip äytelä dokumentta.Mart ayında Çeçnädä ütkärelgän referendumnnan soñ prezident Putin bolay dip äytkän ide (audio)
Ni qızğanç ki Çeçnädän kilgän xäbärlär näk kiresen kürsätä.
Aİ xisabında jurnalist, äylänä tirä möhitne saqlauçı Grigori Paskonıñ waqıtnnan elek törmädän çığarıluı möhim ciñü dip bäyälänä.Pasko Russiä xärbi dingez köçläreneñ äylänä tirägä kitergän zian zararnı açıqlağan öçen 6yıl törmä cazasına xökem itelgän ide. Pasko irekkä çığarıluında Aİ –nıñ rolen tanıp bolay dide
(audio)
Xoquq yaqlau oyışmasınıñ xisabında terrorğa qarşı suğış sıltauı belän meñnärçä keşene qulğa alğan AQŞ tänqitlänä. AQŞ xalıqara humanitar zakonğa qarşı kilep Äfgan suğışında qulğa alğan 600dan artıq totqınnı Kubada xärbi bazada tota, alarğa ğäyep quyılmağan kebek xoquqi yardäm dä kürsätelmi . 11nçe sintäber öçen ğäyeplelärne tabu mäqsatında AQŞta ğäräb yäki könyaq Aziä illärennän kübese möselman 1200 çit il keşese qulğa alındı dip äytelä xisapta. Aİ şulayuq Albaniä, Ärmänstan, Azerbäycan, Belarus, Bolgarstan, Gruziä, Qazaxstan, Moldova ,Russiä , Tadcikstan, Törkiä,Törkmänstan , Ukraina, Üzbäkstan häm Yugoslavie kebek illärdä totqınnarnı cafalau turında dälillär bar dip belderä üz xisabında. Amnesty şulayuq yevropanıñ küp kenä illärendä çigännärgä, başqa etnik azcılıqlarğa ,imigrantlarğa kürsätelgän naçar möğämäläne dä telgä alğan. Häm älbättä yılsayın bulğan kebek yaqın könçığışta izrael-fälästin konfliktına urın birelgän xoquq yaqlau oyışmısınıñ yaña xisabında
Färidä Xämit, Praga
Färidä Xämit, Praga