Accessibility links

Кайнар хәбәр

Rusiädä xatın-qıznıñ ezärleklänüwe


Russiädä ğailädä irneñ köç qullanu, xatınıñ qıynauı äle dä xalıqnıñ şaqtıy ğına öleşe öçen xosusi eş, xatın qıynala ikän dimek närsäder eşläp xaq itkän digän qaraşnı xalıqnıñ 43% tı urtaqlaşa . Russiädä öydä köç qullanunı cinayät dip sanağan qanun yuq. Xälbuki yılsayın ire tarafınnan üterelgän xatınnar sanı, 10yıllıq Äfgan suğışında häläk buluçı xärbilärgä tiñ . Sonğı waqıtlarda Russiedä xökümättän bäysez oyışmalar , şulayuq xalıqara xoquq yaqlau oyışmaları öydäge köç qullanu belän mäşğül bula başladı.

May urtalarında Mäskäüdä eçke eşlär , sälämätlek saqlau häm xezmät ministırlığı wäkilläre Russiäneñ 40regionınnan kilgän xökümättän bäysez oyışma wäkilläre qatnaşlığında ike könlek konferensiä bulıp ütte. Xatın qızğa yardäm kürsätü oyışmaları Russiädä här kön 36meñ xatın qız ire ,partnörı tarafınnan qıynala dip belderep, xoquq saqlau oyışmaların öydäge köç qullanuğa cinayät digän möğämälä kürsätergä çaqırdılar.Köç qullanunı tuqtat isemle krizis üzäkläre berläşmäse direktorı Natalya Abubikirova yasağan belderüendä, Russiä Federatsiäsendä yılsayın ire , partnärı tarafınnan üterelgän xatın qızlar sanı SSSR waqıtında 10yıl däwam itkän Äfgan suğışında häläk bulğan soldatlar sanına tiñ , bez cämğiätneñ häm däwlätneñ bu problemağa bitaraf qaluına çıdamlıq kürsätmäskä tieşbez dip äytkän. 19nçe mayda Mäskäüdä Amnesty İnternational belän Köç Qullanunı Tuqtat berläşmäse urtaq press konferensiä ütkärep xökümätne, öydäge köç qullanu xaqında cämäğätçelekneñ mäğlümäten arttırırğa, politsiäne xatın qıznıñ şiqäyätlärenä tieşençä cawap birüe öçen künegülärdän ütkärergä häm yaxşıraq statistikalar äzerlärgä çaqırdı. Bu aralarda Russiä mätbuğatında öydä köç qullanunı xosusi , şäxsi eş dip sanaunı xökem itkän, Russiäneñ bu problema belän köräşü öçen kürgän çaralarınıñ könbatıştan bik nıq artta buluı turında törle yazma, mäqalälär basılğnnan soñ yuğarıda äytep kitkän press konferensiä ütkärelde. İzvestie basmasına qarağanda, Russiä xatın qızlarınıñ dürttän öçe öydä ninndider sort köç qullanuğa duçar bula. Russiädä qorbannarğa yardäm itü öçen 60 krizis üzäge bar, xälbuki Britaniedä andıy üzäklär sanı 500 gä yaqın. Mäskäü Däwlät Universitetı häm Fännär Akademiese Sotsiologie İnstitutınıñ ütkärgän tikşerüdä här 5nçe xatın daimi räweştä häm qatı qıynala dip äytelä. Äytep kitkän sannı Köç Qullanunı Tuqtat isemle oyışma da kiterä. May başlarında Ford Fondı tarafınnan finansiälängän Russiäneñ barlıq töbäklärendä ütkärelgän vä 2,134 ir at häm xatın qız qatnaşqan tikşerü näticäläre bigräk tä iqtibar cälep itä. Fikre soralğan barlıq ir at ve xatın qızlarnıñ 43%tı irneñ xatınıñ qıynauına xosusi eş dip qarıy,fikere soralğannarnıñ öçtän ber öleşe qıynalğan (yäğni qorbanğa ni öçen qıynaluı turında uylarğa kiñäş itkännär. Fikre soralğannarnıñ 70%tan artığı bergälek tormışta xatınnın cinese mönäsäbätkä rizalığı turında sorap torası yuq digän qaraşta Xökümättän bäysez oyışmalarnıñ tişerüläre küp kenä xatınnıñ ekonomik yaqtan da ezärleklänüen dä kürsätä. Qayber irlär eşlägän xatınnıñ här tieneñ qaya quyuı turında xisap sorasa , ikençeläre üzläre eşsez bulsa da xatınıñ eşlärgä cibärmi. Russiä xökümäte nixäyät öydäge köç qullanunı ciddi problema itep tanıdı. 2002nçe yılda BMOnıñ xatın qızğa diskriminatsiäne beterü turındağı xisabında Russiä yıl sayın öydäge köç qullanu näticäsendä 14meñ xatın qıznıñ üterelüen tanığan. SSSRnıñ 1979 belän 1989 yıllar arasında Äfganstanda alıp barğan suğışta 15meñ sovet soldatı häläk buldı. Qısqası 10yıllıq suğışta ülgän xärbilärgä tiñ sanda Russiädä yılsayın xatın öydä üterelä. Statistik mäğlümätlärneñ bulmawı , xakimiätlärneñ kürsätkän mönäsäbät probelmanı tağı da kiskennäşterä. Öydäge köç qullanu cinayät tügel ä xosusi mäsälä digän mönäsäbät 1999-nce yılda Russineñ BMOnıñ xatın qızğa qarata diskriminatsiäne beterü agentlığna birgän xisabında da äytelgän ide . Russiä xezmät ministırlığı may azaqlarında qorbannarğa yardäm itü häm öydäge köç qullanu mäsäläsendä qanunnar qabul itü turında wäğdälär birde. Amnesty İnternationaldan Lara Griffith süzlärençä, öydäge köç qullanunı cinayät dip qabul itkän qanun zarur . Xökümättän bäysez oyışmalar bu protsess bik qatmarlı , şunlıqtan öydäge köç qullanunı tikşerüçe xoquq saqlau xezmätkärläre künegülärdän ütkärelergä tieş digän noqtada tora.

Färidä Xämit, Praga
XS
SM
MD
LG