Freedom Housenıñ yaña xisabı

AQŞta urınaşqan xoquq yaqlau oyışması Freedom House ütkän atnada 2002nçe yılğı xisabın iğlan itte. ''Küçeş Çorındağı İllär 2002 '' dip atalğan xisapta post kommunistik illärdäge demokratik progress tikşerelä. Bu xisapnı äzerläüdä dönyanıñ dürt yağındağı ğalim häm belgeçlär qatnaştı. Freedom House süzçese Michael Goldfarb (audio) töbäktä bıyıl uñay yaqqa üzgäreş üzäk vä könçığış yevropada şulayuq Balkanda küzätelde.Baltıq regionın telgä almağanda eleke Sovetlar Berlegeneñ küpçelek illäre artta qalırğa däwam itä. Xisapta bigräk tä Russiä tänqitlänä häm prezident Bush bu mäsäläne Putin belän oçraşuda kütärergä çaqırıla. Freedom House-xisabınıñ Russie öleşe turında düşämbe tapşıruıbızda mäğlümät birelde. Xisapta Gruziä, Qazaxstan häm Qırğızıstanda demokratiäläşü protsesına küzgä bärelerdi orım yasaluı , şulayuq Ärmänstan, Belarus,Bolgarstan Xorvatiä, Moldova häm Polşada artqa kiteş turında belderelä. Qırgız prezidentı Askar Akayev belän anıñ Qazaxstandağı wazıyfadaşı Nazarbayev ayruça tänqitlänälär. Xisapta 2002nçe yılda Akayev oponentların tomalau bastıru öçen törle çaralar qullandı dip yazılğan. Nazarbayev räsmi rişvätçelekne tikşerergä tırışqan jurnalistlarnı awızlıqlau öçen kisken çaralar qullanuda tänqitlänä. Goldfarb qaraşınça Äfgan suğışı säbäple üzäk Aziedä urnaşqan AQŞ köçläre töbäktä keşe xoquqlarınıñ uñay yaqqa üzgärüe öçen ällä ni yardäm itmägän . Goldfarb süzlärençä (audio) küpkenä küzätüçelär AQŞ xärbiläre häm çit il yardämeneñ artuı Üzäk Aziä illärendä uñay täräqiätkä alıp barır dip kötkän ide. Bik az yäki bötenläy ber närsä dä üzgärmäde , kiresençä küp kenä ölkälärdä wazğiät tağı da naçarlandı. Xisapta 2002 nçe yıl Kafkaz öçen ber dä yaxşı yıl bulmadı dip yazılğan. Ärmänstan yılbuyı sotsial ekonomik problemalar , politik tärtipneñ bozıluı belän köräşte. Töbäktäge başqa illär dä tänqitlänä. Goldfarb (audio) Gruziädä cirle sayulaularda köç qullanu vä tärtipsezlek küzätelde , bäysez jurnalistlarğa yış qına höcümnär oyıştırıla. Küçeş Çorındağı illär xisabında Gruziä şaqtıy totrıqsız administratsiä, zäğif nigezle oyışmalar häm rişwätçelekkä qarşı täsirle çaralar kürä almağan il dip äytelä. Xisapta 2002 nçe yılda ber genä ildä - Bosnia-Herzogovinada ğına küzgä çağılır di demokratik progress yasaldı dip äytelä. Xalıqara cäğätçelek äle dä Bosniada möhim rol uynasa da , östenlek itmägän etnik törkemnärgä diskrimantsiäneñ beterelüe öçen konstitutsiägä kertelgän üzgäreşlär, Bosniada ütkärelgän saylaular häm Bosnianıñ Yevropa Şurasına qabul itelüe Freedom Hous xisabında nıq maqtalğan. Xisapta Azerbayca, Çex respublikası, makedonia Rumıniä, Slovakiä Sloveniä Ukraina häm Çernogoriedä qayber uñay üzgäreşlär buldı dip yazılğan. Ämma bu progress xökümätlär tarafınnan tügel ä xökümättän bäysez oyışmalar sivil cämğiätneñ artqan role säbäple buldı dip azsızıqlana . Ütkän yılda ütkärelgän parlament saylaularındağı az ğına yaxşıru säbäple Ukraina da demokratiäläşüdäge uñay adımnarı säbäple xisapta telgä alına.. Xisabnıñ muxarrire Jennifer Windsor Ukrainada sonğı 7yıldağı tendensiä tiskäre bulsa da, anda ömed çaqtıları kürenä di. Windsor süzlärençä (audio) Ukrainanı qarap, küzätep baruçılar anda sivil cämğiätneñ canlana baruı , xalıqnıñ aktiv bigräk tä säyäsi mäsälälärgä qatnaşuı bilgele. Häm bez moñı iqtibarğa aldıq. Xisapta qanun tärtip määsläsendä 6ildä alğa kiteş sizelä dielgän . Bu illär Albaniä, Bosnia,Macaristan, Litva, Russiä häm Ukraina. Qayber çığarmalarnı iskä almağanda in zur progress könyaq könçığış yevropada .Xisapta Serbiä häm Çernogoriädä säyäsi frontta qayber tuqtalıp torular bulsa da, kiñ küläm mäğlümät çaraları, rişvätçelekkä qarşı köräş häm häm sivil cämğiät buldıru ölkälärendä täräqiät ähämiätle dip äytelä. Albaniädä 2002nçe yılda korrupsiä qarşı köräş töp prioritet bulğan. Qanun tärtip mäsäläsendä Gruziä, Moldova häm Xorvatiädä artqa kiteş küzätelgän. Bigräk tä Xorvatiedä suğış cinayätlärenä qatnaşuçılarnı mäxkämä aldına çığaru öçen yustitsiä ölkäsendä kiräkle reformalar kertelmägän. Färidä Xämit, Praga