Soñğı yıllarda amerikan prezidentları Yaqın Könçığışta solıx urnaştıru tırışlıqlarında üzäk urın alıp torsa da, Aq yortnıñ xäzerge xucası älegä qädär üzen bu eştän çittäräk tota ide. İke kön eçendä başta Şarm-äl-Şäyxtä, annarı Aqabada ike yuğarı däräcäle oçraşu ütkärep häm İzrail wä fälästin premyer-ministrlarınnan solıxqa ireşü ölkäsendä möhim taşlamalar yasaw wäğdäsen alıp George Bush ta nihayät üzen aradaşçı bularaq täqdim itte. Xäzer inde tınıçlıq söyläşüläre yänä Quşma Ştatlar qanatı astına qayta digän süz. Beryaqtan bu uñay ber küreneş bulsa da - Waşingtonnıñ qatnaşuwı häm anıñ bu eşne alıp baruwı solıxqa ireşü ömetlären bermä-ber arttıra, çönki ul andıy eşlärdä zarur täwäkällekkä iä, ämma ikençe yaqtan aña zur cawaplılıq ta yökli. Yähüd-fälästin söyläşülärendä awırlıqlar tuğan oçraqta häm ällä niçek uñışsızlıqqa ireşelsä monıñ Quşma Ştatlarnıñ xalıqara abruyına da tiskäre tä''sire bulaçaq. Älegä prezident Bush üz ilenä buş qul belän qaytmıy, İzrail xökümäte başlığı Şaron da, fälästin premyerı Mäxmüd Abbas ta, üzläre öçen awır, läkin solıxqa ireşü öçen bik möhim taşlamalar yasawın belderde. Ariel Şaron fälästin cirlärendä qanuni bulmağan yähüd utarların tözüne tuqtatu häm inde tözelgännärenän baş tartunı wäğdä itsä, Mäxmüd Abbas üz yağınnan İzrailgä qarşı terror suğışı alıp barunı xökem itte häm fälästinlelärneñ qorallı intifadasın tuqtatunı belderde. Moñardan tış İzrail citäkçelege üzeneñ bäysez fälästin däwläten qoru belän kileşüwen, andıy däwlätneñ demokratik nigezlärdä oyışuwı İzrail mänfäğätlärenä turı kilüwen tanıdı. Amerikannarnıñ Rusiä, Yewropa Berlege häm Berläşkän Millätlär belän äzerlägän "solıx yulı" planı, bäysez fälästin däwläteneñ 2005-nçe yılda iğlan itelüwen küz aldında tota. Läkin aña qädär yaqlar berniçä şaqtıy çetrekle mäs''äläne xäl itärgä tieş bulaçaq. Şular arasında iñ awırları bulıp İerusalimneñ kiläçäk xäle, 1948-nçe yılda quwıp çığarılğan fälästin qaçaqların qaytaru mäs''äläse, Könbatış Yardağı yähüd utarları yazmışı - elekke solıx söyläşüläre näq menä şuşı "qıyalarğa" bärelep tuqtap qala ide. Yaqın Könçığıştağı solıx eşlärenä kerep kitep prezident Bush, çigenü öçen yullarnı teläsä dä qaldıra almıy, döresräge çigenä almıy. Bu xäzer Bush prezidentlığınıñ abruyı mäs''äläse. Moñardan tış ul saylawaldı çorına kerep bara, dimäk Aq yortnıñ tışqı säyäsättäge uñışsızlıqları Quşma Ştatlardağı köndäşläre tarafınnan anıñ üzenä qarşı qullanılaçaq digän süz. Yaqın Könçığıştağı xällärne yaqınnan küzätep barğan belgeçlär amerikan prezidentınıñ şaqtıy çetrekle uyınğa kerüwe xaqında söyli. Häm xäzer inde ul, Mısırda häm bigräk tä İordaniädä mäğlüm oçraşularnı ütkärgännän soñ annan üze teläp kenä çığa almayaçaq. Aña xäzer, İzrail yağınnan da, fälästin yağınnan da solıxqa qarşı çıqqan radikallarnıñ qarşılığı belän köräşergä kiräk bulaçaq. Amerikan prezidentı solıxqa tiz genä ireşep bulmawın añlıy bulsa kiräk, läkin anıñ bu eşkä kerep kitüwe, Waşingtonnıñ Yaqın Könçığış mäs''älälären xäzer iğtibar üzägendä totaçağın añlata.
Kärim Kamal, Praga.
Kärim Kamal, Praga.