2000 nçe yılda, Rusiä 7 okrugqa bülengäç, yaña regionlaştıru, Rusiäneñ administrativ büleneşe üzgärü mömkinlege turında bäxäslär küp buldı. Şuşı ideanı ul waqıtta İdel-buyı federal okrugınıñ strategik tikşerenülär üzäge kütärep çıqtı. Häm anı qayber säyäsi dairälär xuplap qabul itte dä. Yañaça regionlaştıru kebek şaw-şulı täqdimnän soñ, şuşı strategik üzäk äzerlägän här eşkä zur iğtibar birä başladılar. Küptän tügel genä, İdel Buyı federal okrugı citäkçese Sergey Kirienkonıñ kiñäşçese Sergey Gradirovskiy «Urıs islamı» digän proyektın täqdim itte. Älege fänni xezmätkä Tatarstan ğalimnäre dä üz fikeren belderde. Kemder xupladı, kemder urıs süzenä bäylände, yäşerten mäğnä ezläde. İnde şuşı uq tikşerüçe, Gradirovksiy äfände, bu yulı Qazanğa kilep, üzeneñ «Antroağım» digän xezmäten täqdim itte. Bu strategik ezlänülär üzägeneñ yıllıq xisabı ide häm ul migratsiä mäs’älälärenä bağışlandı. Sişämbe könne Nicgar ğalimnäre Qazan ğalimnäre belän oçraştı häm ike yaq älege fänni xezmät turında fiker alıştı. Älege oçraşuda bulğan säyäsät fännäre doktorı Rafik Möxämmätşin belän migratsiä mäs’äläse häm älege fänni xezmät turında bolay dip äytte:
Alarnıñ fänni eşe belän min tanış. Bik qızıqlı mäğlümatlar. Döres avtorlar, bu wäzğiättän çığu yulların kürsätmi. Migratsiä xalıq kimüen tuqtatıp torırğa mömkin. Bu problema ölgergän, anı xäl itergä kiräk. Xalıq qayan kilergä mömkin? Bezneñ öçen iñ qulayı – Urta Azia, iñ qurqınıçı – Qıtay. Minemçä, Rusiäneñ äle anıq qına migratsiä säyäsäte yuq.
Avtorlar migratsiä mäs’äläsen milli cähättän tikşermi, statistika ğına kiterä. Mäsälän respublikağa qaytqannarnıñ 80% - tatarlar, bu tabiği küreneş. Tatarlarnı Tatarstanğa qaytartunı nindider däwlät programması ğına eşli ala. Ğalimnär tügel. Rusiä öçen çittän watandaşlarınıñ qaytuı kiräk. Ul waqıtta, konfessional häm milli yaqtan alarğa caylaşırğa ciñelräk bulaçaq. Qızğanıçqa qarşı, Tatarstan ğalimnäre Rusiäneñ migratsiä säyäsätenä östämälär äzerläp birä almıy älegä. Çönki bezdä bu mäs’älä belän çınlap torıp şöğellänüçe ğalimnär yuq.Bikä Timerova, Qazan.
