Accessibility links

Кайнар хәбәр

Andreas Gross :«Çeçnyağa Tatarstannan, ä Tatarstanğa Şveytsariädän öyränergä kiräk»...


«Ayırım status birü, ike yaqlı şartnamälär tözü ul - mömkin nizağlarnı kisätü häm ber däwlät qısalarında milli üzençäleklärne saqlaw ısulı bulıp tora». Bu Evropa konferensiäse qabul itkän axırğı deklaratsiädän ber özek ide. Konferensiäneñ berençe könendä, Rusiä häm Evropa illäre misalında federalizmnıñ xoquqi nigezläre qaralsa, ikençe könne, federalizmnıñ üseşe häm anıñ nizağlarnı xäl itüdäge role tikşerelde. Mäsälän könneñ berençe yartısında Belgiä, Şotlandiä, Şveytsariä illärendä regionnarnıñ xoquqları häm Ukrainada Qırım misalı qaradı. Şuşında uq Başqortstan häm Tatarstan täcribäse dä öyränelde. Kürşe respublika isemennän Däwlät cıelışı citäkçese Konstantin Tolkaçev, ä Tatarstannan professor Midxät Faruqşin çığış yasadı. Töştän soñğı öleşendä «nizağlarnı kimetü ısulı bularaq federalizm» digän temağa bağışlanğan tügäräk östäl utırışı buldı. Konferensiäneñ kön tärtibendä bu tügäräk östäl utırışında Rusiä Prezidentınıñ İdel-buyı okrugındağı wäkile Sergey Kirienko çığış yasarğa tieş dielgän ide, ämma ul ğomumän Qazanğa kilmäde. Şuña bu tügäräk östälneñ eşen «Avtonomiä misalında Evropada nizağlarnı xäl itü» xaqındağı notığı belän Evropa Şurasınıñ parlament assambleyası räise urınbasarı Andreas Gross açıp cibärde. Fiker alışuda Rusiä Federatsiäse Şurası wäkilläre häm Tatarstan xalıq deputatları da qatnaştı. Kanada wäkile Selin xanım Oklernıñ çığışı da küplärneñ iğtibarın cälep itte. Federalizm bulmasa xäzerge Kanadanıñ ber öleşe, Quebec provinsiäse bulmas ide häm ul xäzerge kebek üzençä yäşi almas ide dide, Selin xanım. Evropanıñ parlament assambleyası räise urınbasarı Andreas Gross Şveytsariä federalizmı belän genä tügel, Rusiädäge üzgäreşlär, ayırım alğanda Çeçnya respublikasındağı xällär belän dä yaxşı tanış. Şuña annan Tatarstan belän Çeçnyanıñ federatsiädäge urınnarın çağıştırunı soradıq. «Miña kürengänçä, Tatarstan bay respublika, cämğiättä - dustänä mönäsäbätlär, Çeçnya belän çağıştırğanda, monda ber nindi köç qullanu yuq. Biredä ike törle millät yäşi häm ikeseneñ dä üzençälekläre bar. Häm alar ikese dä Rusiä qısalarında yäşärgä teli. Mine şunısı quandırdı, Tatarstan konstitutsiäseneñ küp öleşe Şveytsariäneñ töp qanunı tä’sirendä yazılğan. Min Çeçnyağa Tatarstan misalın öyränergä, ä Tatarstanğa Şveytsariäne öyränergä täqdim itär idem. Bergäläp eşlägändä kiläçäk tağı da yaxşıraq bulaçaq».



Bu tügäräk östäl utırışında ber şaw-şulı waqiğa da bulıp aldı. Duma deputatı Fändäs Safiullin latin grafikasın tıyu xaqında säyäsi belderü yasadı. Ul Evropa Şurası wäkillärenä möräcäğät itep, «milli azçılıqların yaqlaw turındağı konvensiä»neñ ütäleşe xaqında Rusiädän xisap taläp itüne soradı. Evropanıñ cirle häm regional xakimiätläre kongressında Rusiä wäkile bulıp torğan Omskiy parlamentı citäkçese Vladimir Varnavskiy moña qatğıy qarşı çıqtı. Säyäsi belderülär belän saq bulırğa çaqırdı.

Ä konferensiäne oyıştıruçılarnıñ berse, Tatarstan parlamentı citäkçese Färit Möxämmätşin konferensiä belän qänäğät buluı häm Evropa belgeçläreneñ Tatarstannıñ xoquqlı buluı turında fikerlären işetü maqsatına ireştek, dip söyläde.

Konferensiäneñ axırında qabul itelgän deklaratsiädä mondıy yullar da bar: «Töbäk belän Üzäk arasında wäqälätlär almaşu häm şartnamä yärdämendä mönäsäbätlär tözü däwlätneñ bötenlegenä yanawçı faktor bularaq tügel, ä kiresençä, integratsiä bilgese häm bu däwlätne çäçäk atuğa iltüçe yul bularaq qabul itelergä tieş».

Bikä Timerova, Qazan
XS
SM
MD
LG