Accessibility links

Кайнар хәбәр

Yukos tiräsendäge wazğiät


Rusiäneñ Yukos kompaniäse tiräsendä wazğiät qıza bara. Comğa könne general prokuratura Yukos belän bäyle räweştä cide cinäyät eşe tikşerelüwe turında xäbär itte. Ul arada Rusiäneñ qimmätle qäğäz bazarında töşenkelek küzätelä, çit il investorları Rusiägä şiklänep qarıy başlıy...

2 yüldä Yukos başlığı Mixail Xodorkovskinıñ uñ qulı sanalğan Platon Lebedev qulğa alınğannan soñ, Rusiä prokurorları bu şirkät belän bäyle yañadan-yaña cinäyät eşläre aça. Uzğan comğada general prokuratura Yukos belän tege yäki bu räweştä bäyle bulğan, 7 eş qaraluwın xäbär itte, arasında üterü belän bäyleläre dä bar. Düşämbedä Yukosnıñ matbuğat üzäge, bu eşlärneñ ber xoquqi nigeze dä yuq, monı härkem, şul isäptän prokuratura yaxşı belä, bu eşlär mäxqämägä barıp citkänçe ük, taralıp töşäçäk, digän belderü yasadı. Belderüdä äytelgänçä, prokuratura, fälän yıl elek bulğan xällär nigezendä cinäyät eşe açıp, üzeneñ yözen saqlarğa mataşa. Läkin anıñ bu ğämälläre axır çiktä xoquqi bäyä alaçaq. Şulay itep, Yukos tiräsendäge xällär qızğannan-qıza bara, häm bolay däwam itsä, bıyılğı saylaw aldı kampaniäseneñ töp nizağına äylänergä mömkin. Küzätüçelär, ber tawıştan diärlek, bu cancal artında säyäsät tora dip sanıy.

Rusiädä berençe bulıp üzeneñ baylığın açqıtan-açıq iğlan itkän 40 yäşlek Mixail Xodorkovski, ilneñ iñ bay keşese sanala. Forbes jurnalı anıñ 8 milliard dollar baylığın, dönyada 26nçı urınğa quya. Küptän tügel Xodorkovski Rusiäneñ uñ häm sul yünäleştäge partiälärenä yärdäm kürsätüwen iğlan itte. Kreml isä dikäber saylawlarında urta yünäleştäge Berdäm Rusiäneñ zur ciñüenä ömetlänä. Citmäsä, bıyıl Yukosnıñ Sibneft şirkäte belän berläşep dönyanıñ 4-nçe neft komapniäse bulu teläge bar. Qayber mäglümätlärgä qarağanda çit il şirkätläre belän berläşü niäte dä yuq tügel. Bu plannar barıp çıqqan oçratqa, Yukos, şul isäptän säyäsi säxnädä, zur köçkä äylänä ala, küräseñ Rusiädä monı telämäwçelär bar. Belgeçlär, berençe çiratta Putin tiräsendäge "qüätçelär"gä törtep kürsätä. Yänäse, Putinnıñ tuğan şähäre, yä elekke eş urınınnan kilgän bu keşelärneñ ilneñ niçek täräqqi itergä tieşlegenä üz qaraşı bar: köçle däwlät, qul astındağı mäglümät çaraları, şundıy uq Duma. Häm şular yärdämendä köçle Rusiä tözeläçäk. Tik şul da bar, di, belgeçlär, bu keşelär 90-nçı yıllar xosusıylaştıru çorında, östälgä yaqın kilä almağan, häm xäzer üç alırğa, milek büleneşen üzgärtergä cıyına..

Niçek kenä bulmasın, bu ığı-zığıdan Rusiägä fayda yuq. Qimmätle qäğäz bazarında aksiälärneñ bäyäse töşä, çit il investorları Rusiägä şik belän qarıy başlıy. Bolay däwam itsä, Rusiädän çit il kapitalı qaça başalayaçaq. Axırsı monı Kreml divarları artında da añlıy başlağannar. Nezabisimaya gazeta mäglümätenä qarağanda comğa könne prezident administratsiäse başlığı Aleksandr Voloşin maxsus kiñäşmä ütkärgän. Däwlät televideniese çitäkçeläre dä qatnaşqan bu utırışta kilep tuğan wazğiättän çığu yulları tikşerelgän. Büre dä tuq, sarıq ta isän digändäy, beryaqtan, çit il investorlarına Rusiäneñ ışanıçlı il, aña aqça salırğa bula digän signal cibärergä kiräk, ikençe yaqtan, saylawçıda Yukosnıñ imanın öşkerdelär digän xis qalırğa tieş. Soñğı fiker beleşügä qarağanda, saylawçılarnıñ 80 protsent çaması oligarxlarnı çäynäp özergä äzer. Gäzit çığanaqları fikerençä, yaqın arada prezident maxsus belderü yasarğa tieş. İke tarafqa da tänqit beldereläçäk, prokuraturağa – balta totıp tupas kizänüwe öçen, oliğarxlarğa, üz urınnarın belmiçä, säyäsätkä borın tığıp mataşuları öçen. Ägär çığanaqlar yalğışmasa, Platon Lebedev irekkä çığarılırğa mömkin. Menatep citäkçese Lebedev 90-nçı yıllarda xosusıylaştıru waqıtına, üzläşterüdä ğäyeplänä. Bu eşne tikşergän mäxkämä utırışı kiläse çärşämbegä bilgelängän.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG