Accessibility links

Кайнар хәбәр

Nurmöxämmät Xösäyenov: «Başqortstan tatarların kem yaqlar?»


Başta bügenge säyäsi ofıq turında berniçä süz. Başqortstan tatarları da üz balalarına yuğarı belem birergä telilär. Östäräk utıruçılar moña ireşä dä. Ä ğadiräk tatarnıñ käyefe niçek. Soñğı waqıtta Mäskäwdä çığuçı «Российская газета», «Известия», «Комерсант» häm başqa basmalarda Başqortostan tatarlarınıñ 5nçe iyüldä bulğan syezdı turında zur-zur mäqälälär basılıp çıqtı. Alarnıñ barısı da şuşı qorıltaynı häm Başqortostandağı milli säyäsätne maqtıy, Başqortstan xakimiäteneñ tatarlar turında qayğırtuın küklärgä çöyä. 5nçe yüldä bulğan qorıltayğa Tatarstan, Bötendönya tatar kongressı nindi mönäsäbät belderä, dip sorıylar. Äyter närsä ällä ni küp tügel. Çönki Başqortstan tatarları qorıltayına Bötendönya tatar kongressınnan berkem dä çaqırılmağan ide. Kongressnıñ citäkçese Rinat Zakirov bu turıda äytep, Başqortstan tatarları başlığı Eduard Xämitovnıñ Qazanğa kilü genä tügel, şaltıratıp ta qaramağanlığın Azatlıq aşa da bäyän itkän ide.

Kollegalarıbız yärdäme belän 5nçe yüldä ütkän qorıltayda yazdırıp alınğan tasmalar Qazanğa kilep ireşte. Başqortstannıñ baş tatarı Eduard Xämitov delegatlar aldında yasağan çığış yasap mondağı tatarlarınıñ milli tormışı yaxşırğannan-yaxşıra dip söylägän. Çınnan da, urta häm yuğarı mäktäplärdä tatarça uquçılar sanı gäcit-jurnallar, teatrlar buluı quandıra. Ämma, uzğan yılda xalıq sanın alğanda, Könbatış rayonnarındağı tatarlarnı başqort itep yazu, tatar klasslarında tuğan tel bularaq başqort tele kertelü turında Eduard Xämitov dokladında ber süz dä äytelmägän.

Anıñ çığışında iñ kisken tänqit süzläre Bäläbäy tatar gimnaziäse Nurmöxämmät Xösäyenovqa bağışlanğan. İñ qızığı şul, respublikadağı iñ berençe tatar gimnaziäse direktorın uzğan yılda da, bıyıl da tatar qorıltayına çaqırmağannar. Üze zalda utırmağaç häm qorıltay radio yäki televizor aşa retranslyätsiälänmäw säbäple Nurmöxämmät Xösäenov respublika tatarları syezdında üze turındağı tänqit süzen işetmägän. Bu könnärdä ul otpusk alıp, Qazanğa barıp, Bäläbäydä mäktäp tämamlağan 3-4 balanı yuğarı uqu yortına kertep bulmasmı dip xästärläp yörgän. Ser tügel, xäzer härqayda institutqa kerüe bik awır. Ä inde Başqortstanda yäşäwçe tatar balasına – bigräk tä. www.intertat.ru gäciteneñ 22nçe yül sanında Landış Xarrasova bik kisken ber mäqälä bastırğan. Ul “Tatar balasınıñ Tatarstanda uqırğa xoquqı barmı”, dip atala.

Bıyıl berençe tapqır Tatar kongressı täqdime belän yuğarı uqu yortlarına çit töbäklärdän kilgän yäşlärgä kvota birelü qaralğan ide. Ämma, xäzergä kvota sistemasın eşlätü çitenräk ikän. Säbäbe – yuğarı uqu yortlarınıñ komissiälärendäge ğädäti konkurensiä. Berkem dä anda tatarlar çittän kilgän dip işekne kierep açarğa aşıqmıy. Kvotağa däğwä itüçelärneñ berençe imtixannan uq 2 bilgese alu oçraqları da bar ikän. Bäläbäy pedagogiä kolledjın qızıl diplomğa tämamlap Qazan universitetınıñ tatar filologiäse fakul'tetına kilgän ber uquçı tatarça imtixanda ikele bilgese alğan. Döres, gumanitar institutta häm qayber başqa uqu yortlarında kvota yärdämendä konkurstan tış uqırğa kerergä ömetlänüçelär bar. Ämma, Mäskäw ministrlığı qaramağındağı institutlar, universitetlar çittän kilüçelärgä taşlama yasarğa aşığırmı ikän? Tatar kongressınıñ başlanğıçın cirenä citkerü öçen ciñ sızğanıp köräşergä turı kiläçäk. Ägär dä çit töbäklärdän kilgän millättäşlärgä rektorlar, prorektor, professor, dotsentlar maxsus iğtibar kürsätmäsä, tatarlar cir belän kül arasında elenep qala. Şul uq Bäläbäy gimnaziäse direktorın 7-8 yıl buyı xätta Başqortstan tatarları syezdına da kertmägäç, ul tuğan tel, millät turında qayğırtıp Qazanğa kilä, zur mönbärlärgä menep turısın söyli, monıñ öçen сirle çinovniklarnıñ üç aluınnan integä. Üz tatarlarıbız isemennän Eduard Xämitov anı zaoçno tänqitli, şul uq waqıtta tatar zıyalısın, millätçesen yaqlarğa aşığuçılar tabılmıy. Alar Qazanğa kilgäç tä Nurmöxämmät kebeklärgä häm Başqortstannan kilgän abiturientlarğa bitaraflıq kürsätelsä, menä şul bula inde milli inqiraz. Ğayaz İsxaqi inqiraz bolay tiz kiler häm ul Qazannan başlanır dip uylamağandır.

Azatlıq öçen Rimzil Wäli,Qazan
XS
SM
MD
LG