Accessibility links

11-nçe sintäber terror höcümen tuqtatıp bulır ideme?


Yaqınça 2 yıl elek Äl Qaida terror çeltäre belän bäyläneşle 19keşe urlağan 4 oçqıçnı raketa itep qullanıp yağınça 3meñ keşeneñ ülemenä säbäp buldı.Pändeşämbedä kongresnıñ här ike palatasınıñ mäxsus komitetı , AQŞ küzläü oyışmalarınıñ ni öçen bu höcümne tuqtata almawı turında alıp barğan tikşerüneñ xisabın iğlan itte.

AQŞ kongressı xisabında ägär dä ilneñ küzläü oyışmaları mäğlümätne üzaralarında büleşsä ide 2001nçe yılnıñ 11sintäberdäge terror höcümnäre bälkim dä bulmıy qalır ide dip äytelä. Senat belän Wäkillär Palatası küzläü komitetlarınıñ mäxsus törkeme pändeşämbedä 900 säxifälek xisabın iğlan itte. Xisapta Üzäk Küzläü İdaräse CİA, Federal Tikşerü Bürosı FBİ häm Milli İminlek Agentlığı NSA nıñ üz ara elemtäläreneñ naçar buluı terror höcümenä säbäp dip turıdan turı äytelmäsä dä,ütkärelgän mätbuğat oçraşuında törkemneñ qayber äğzaları üz añlatmaların birgändä agentlıqlarnı ğäyepläp söyläde. Senatnıñ küzläü komitetınıñ demokrat äğzası Bob Graham qaraşınça , ilneñ küzläü idaräläre belän xoquq saqlau organnarı arasında yaxşıraq xezmätäşlek bulsa ide , yaqınça 3meñ keşeneñ häläk buluına säbäp bulğan terror höcümnäre bälkim dä bulmıy qalır ide..Graham(audio) ostalıq, xezmätäşlek, icadi qaraş häm nindider däräcädä şans bergä quşılsa ide , 11nçe sintäber höcümnäre tuqtatıla alır ide. Senat küzläü komitetınıñ citäkçese respublikan senator Richard Shelby ägär dä küzläü idaräläre bergäläp eşläsä ide, bälkim dä waqıygälär başqa törle bulır ide. Bez moñı belmibez. Bu sonğıdan äytelgän fiker. Ämma bez ütkännän öyränäbez , öyränmäsäk ul yañadan qabatlanaçaq , bu bezneñ agentlıqlar öçen sabaq bulğandır dip ömed item. Graham da Shelbyneñ dä söylägännärennän añlaşılğançı CİA, FBİ häm NSAnı ğäyebläp bula. Bilgele bulğança CİA çittän infotmatsiä cıyu belän çiklänä FBİ eşçänlege Quşma Ştatları eçendä NSA isä ike agentlıqtan bäysez häm ul kommmukatsiälärne kamil teknik cihazlar belän tıñlau eşendä spetsiallaşqan. Xisapqa qarağanda ägär dä CİA, FBİ häm NSA nıñ här bersäneñ ayrım tuplağan informatsiä urtaqlaşılsa ide, Osama Bin Ladenneñ Äl Qaida terror çeltäreneñ AQŞqa nindider sort höcüm planlaştırğanı añlaşılır ide. Misal öçen xisapqa qarağanda , agentlıqlar 11.sintäber häcümenä qatnaşqan Pentagonğa bärelep töşkän oçqıçtağı ike terrorçını Xalid al Midhar vä Nawaf al Hazminı belgän.NSA1999da uq ike şäxesneñ Äl qaida belän bäyläneşe buluın öyrängän. CİA üz resursların qullanıp ber yıl soñraq bu ike keşe turında öyränä, ämma alarnı iqtibar itelergä,küzätelergä AQŞqa kerüe tıyılırğa tieşle şäxeslär isemlegenä kertmi.Kongress xisabında bu ike keşe AQŞqa kile häm Californiada oçraqlı räweştä FBİ agentı belän elemtägä kerälär dip yazılğan.NSA dä CİA da bu ike ğäräbneñ al QAida belän bäyläneşe buluın FBİğa beldermilär .FBİ agentı alarnıñ terrorçı ikenen belmi şulay itep agentlıq 11nçe sintäber turında aldan öyränü mömkinçelegen yuğalta. CİA belän FBİnıñ üz ara mäğlümät urtaqlaşmawı xaqında berençe märtäbä tänqitlänmilär. Waşingtondağı American Universitetında tarix prof.Anna Nelson ike agentlıq xezmätäşlek itergä wağdälär birsä dä, alar berbersen könnäşep mäğlümätne yäşerälär di. Profesor , AQŞ küzläü idaräläre al Qaidağa üz agentların kertep cibäräse urınğa salqın suğış däwrendäge kebek kamil texnikağa tayana dip söyli. Nelson(auidio) bez raketalar, atom bombalarına boçıla idek , alarnı U-2küzläü oçqıçları häm sonğı çiktä iärçennär belän kürü mömkin ide. Älege waqıtta doşmannıñ şäkle yuq ul törle poçmaqlardan kilä ala , minemçä küzläü idaräläre bu xälgä üzlären yaraqlaştırmağan. Pändeşämbedä iğlan itelgän xisabnıñ 80% ğına cämäğätçelekkä açıq xisabnıñ 20% bigräk tä çit il xökümätläre şulsanda Suğut Ğäräbstän tikşerülärgä niçek yardäm itte digän öleşlär qaraytılğan uqıp bulmıy. Shelby belän Graham xisabnıñ kübräk öleşe cämäğätçelekkä açıq bulırğa tieş ide dip äytsälär dä kongresmen Porter Goss süzlärençä, bez suğış xälendä buluıbıznı onıtmasqa tieşbez. Qayberäülär bu press konferensiäne qarap bara, xisabnı da centekläp tikşeräçäklär , bez bu xisabta terrorçılar faydalana alaçaq mäğlümät kertergä telämädek . Suğut Ğäräbstäneneñ Waşingtondağı ilçese şäxzadä Bandar bin Sultan xisabta üzlärenä qarağan öleşneñ qaraytıluına , Suğut Ğäräbstäneneñ yäşerä torğan ber närsäse yuq dip protest belderde. Kongressnıñ här ike palatasınıñ urtaq törkeme terrorğa qarşı yaxşıraq köräşü mäqsatında kertkän törle täqdimnär arasında küzläü eşlären qarap baru öçen xökümät däräcäsendä urın buldıru da bar . Ämma Bush administratsiäse bez terrorğa qarşı köräşü öçen kiñ reformalar ütkärdek terror kisätülären analizlau, yaxşıraq koordinatsiäläü öçen CİA qaramağında yaña üzäk buldırdıq, FBİmissiäse yañadan bilgelände häm Watan İminlege Departamentın buldırdıq digän cawap qayatara.

färidä xämit, praga
XS
SM
MD
LG