Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğiraqta xalıqara tınıçlıq saqlaw köçlären tuplaw eşe awır bara


Buş administratsiäse Ğiraqta inde berniçä ay yatqan amerikan xärbiläreneñ ber öleşen qaytarıp, alarnı başqa il ğäskärläre belän alıştıru xästärlegen kürä. Tik bu eş ciñel barmıy. Küp illär moña qarşı çığa. Waşington belän mönäsäbäten caylarğa teläp, Ğiraqqa ğäskär cibärergä äzer xäkümätlär bar anısı, ämmä ul illärdä dä xalıq fikere moña qarşı...

Amerikan prezidentı George Buş Ğiraq suğışı bette dip iğlan itügä 3 ay bulsa da, anda partizan xöcümnäre, waq-töyäk bäreleşlär äle dä kön sayın bulıp tora. Britaniä yärdämen sanamağanda, Ğiraq kampaniäsen yalğızı başqarıp çıqqan Quşma Ştatlar, xäzer Ğiraqta tınıçlıq saqlaw eşenä mömkin qädär kübräk illärne cälep itergä tırışa. Tik bu eş bik awır bara. Ber illär Ğiraqqa ğäskär cibärügä qarşı, ikençeläre – törle şartlar quya. Äytik, Waşington Hindstannan 17 meñ xärbi sorıy. Räsmi Dähli, bu barı tik Berläşkän Millätlär Oyışması fatixası belän genä mömkin, digän cawap qaytara. Şuşı atnada Quşma Ştatlarnıñ ştab başlıqları citäkçese general Richard Myers Dählidä buldı. Myers, bu küptän bilgelängän säfär ide, anıñ Hindstan xärbilären Ğiraqqa cibärü mäsäläse belän ber bäyläneşe dä yuq dip ışandırırğa tırışsa da, küzätüçelär, kön tärtibendä näq şul mäsälä torğanına şiklänmi.

Ğiraqta äle dä 150 meñ çaması amerikan xärbie bar. Suğıştan arığan bu xärbilärne, hiç yuğı ber öleşen, öylärenä qaytarırğa waqıt dip äytelsä dä, älegä Pentagon qaytaru waqtın, da, kem qaytarılasın da tögäl äytä almıy. Alay da sişämbedä ütkän Kongress tıñlawlarında general John Keane kiläse ayda 9 meñ diñgezçene qaytaru ixtimalın äytte. Alarnıñ urının Polşa xärbiläre citäkçelege astında 9 meñlek diviziä alırğa tieş bulaçaq. Atnakiç könne Polşa prezidentı Aleksander Kwasnievski 2300 tınıçlıq saqlawçığa xäyerle yul teläde. Poläk xärbilärennän tış bu diviziädä 20 ilneñ wäkile bulaçaq: 2 meñ Ukrain, 1300 İspan, Bolğarstan, Rumıniä, Norvegiä, Daniä xärbiläre. Comğa könne Litva saqlanu ministrı tağın 45 xärbine Bagdad yanındağı Qarabala şähärenä kitäçägen äytte. Slovakiä anda 85 xärbi injenerın cibärä.

Yevropa diviziäse sanalsa da, bu xärbilärneñ transport, tuqlanu, meditsina çığımnarın Quşma Ştatlar kütärä. Monıñ öçen bu illärgä 230 million dollar aqça bülep birelä. Soldatlarnıñ xezmät xaqların illär üzläre tülärgä tieş bulaçaq, Amerikan qanunnarı çit il xärbilärenä xezmät xaqı tüläwne tıya. Äytkändäy, Ğiraqta tınıçlıq saqlağan Ukraina xärbiläre ayına 660 dollar alaçaq, çağıştıru öçen, Ukrainanıñ üzendä kontraktniklarğa 100 dollar çaması tülänä.

Xökümätlär Ğiraqqa ğäskär tuplap mataşqan ber mäldä, bu illärdä xalıqnıñ fikere moña qarşı. Soñğı fiker beleşülärgä qarağanda, Polşa xalqınıñ 55 protsentı Ğiraqqa ğäskär cibärügä qarşı çığa. Ukrainada bu san tağı da zurraq – 69 protsent. Yağni, xökümätlär üzenä kürä çükeç belän sandal arasında. Ber yaqtan, Waşingtonnıñ üteneçen ütärgä kiräk, ikençe yaqtan - ildäge opozitsiä. Könçığış Yevropa illäre, şul uq Polşa, Quşma Ştatlar belän xezmättäşlek itüne strategik yünäleş dip sanıy. Ukraina räsmiläre dä, Ğiraqqa radarlar satu arqasına Waşington belän bozılğan mönäsäbätlären caylarğa tırışa.

Quşma Ştatlar Ğiraqtan tağın 20 meñläp xärbien alırğa telär ide, tik monısı anda Hindstan xärbiläre kilgän oçraqta ğına mömkin bulaçaq. Başqa illärgä kilgändä (äytik, Paqstan, Törkiä) saqlanu ministrı urınbasarı Paul Wolfowitz süzlärençä, älegä monda bilgesezlek... Ğiraqnıñ üz xärbiläre tınıçlıq saqlaw eşenä qayçan äzer bulır - monısı da namäglüm.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG