Accessibility links

Кайнар хәбәр

Damir İsxaqov: “Bezne Başqortostanda xakimiät bülü tügel, tatar xalqı yazmışı qızıqsındıra”




Waqıt-waqıt Qazanğa Başqortostannan şaltıratıp yäki kilep, andağı tatarlarnıñ psixologik caysızlıqları turında zarlanalar. Yä canisäp waqıtında uramı-awılı belän millätne üzgärtep yazarğa quşalar. Cirle türälär Başqortostanda yäşägäç, milläteñ dä başqort bulırğa tieş inde dip ügetlägäç, xalıq alarnıñ süzen tıñlap rizalaşa, pasportında millät kürsätelmäsä dä, başqort bulıp yazıldım dip uylıy. Annarı mäktäptä tatar tele urınına başqa tel uqıtıla başlağaç, aptırap kitä yäki tağı ber tapqır rizalaşa häm tuğan telendä üz balası belän öydä genä söyläşä. Yäğni, Tatarstandağı yäki başqa töbäktäge tatar üzeneñ milläten üzgärtmi häm yäşermi ğömer itsä, kürşe respublikada tatar bulu modada tügel. Menä şuşı küreneş arqasında bäxäslär çıqqalıy. Häm alar bigräk tä Qazanğa, Bötendönya tatar kongressına kilep törtelä. İkençe yaqtan, Başqortostannıñ räsmi xakimiäte häm citäkçelek tiräsendäge yarım-däwlät tatar oyışmaları isemennän “Bezdä barısı da al da göl, tatarlarnıñ mäktäbe, jurnal-gäcitläre, radiotapşıruları bar, yaña teatr salına”, dip kükräk suğa häm şul uq xakimiätkä räxmät uqıy.

Şundıy soraw kilep tua. Ä Tatarstan häm bötentatar oyışmaları moña niçek qarıy? Başqort yäşläreneñ “Yäşlek” gazetasınıñ 29 iyül sanında Başqortostan prezidentı administratsiäse wäkile Ämir Yuldaşbaev tatar milli zıyalıların häm Tatarstannı tänqitlägän. Ä “Başqortostan” dip atalğan räsmi gazetanıñ 1 avgust sanında tatarlarnı tağın da köçleräk qızdırğannar. “Äfändelär ut belän mawığa” dip atala ul mäqälä. Eş närsädä soñ? Ällä çınnan da, Başqortostandağı zavod häm aqça bülügä, prezident saylawğa Tatarstannıñ häm tatarlarnıñ üz mänfäğäte barmı? Yuğarı däräcädäge däwlät çinovnigı Ämir Yuldaşbaevnı jurnalistlarğa “Başqortostan Tatarstannıñ filialı tügel” dip belderergä mäcbür itkän citdi säbäp barmı ällä? Şuşı sorawlarğa cawap birer öçen bez berniçä abruylı oyışmağa häm bilgele şäxeslärgä möräcäğät itep qaradıq. Näticä şundıy. Ämir Yuldaşbaev yuqqa ğına borçıla. Başqortostandağı aqça häm xakimiät bülü Qazan zıyalıların hiç qızıqsındırmıy. Härkemneñ üz mäşäqäte. Qayber citäkçelär yalda, ikençeläre zatlı köymägä utırıp, İranğa kitkän. Öçençelärneñ Başqortostan turında bernindi dä mäğlümatı yuq. Däwlät Şurası räise Färit Möxämmätşin Başqortostannıñ kurortlarnıñ bersendä yal itä, andağı parlament citäkçese belän oçraşa, xätta, “Aq Bars” xokkey komandası belän Ufada oçraşıp, sportçılarğa kürsätmälär birä. Ä “Aq Bars” xokkeyçıları Başqortostan prezidentı prizına oyıştırılğan turnirda uñışlı ğına qatnaşa.

Qısqası, borçılır urın yuq. İke respublika arasında citdi qarşılıq yäki kierenkelek yuq, diärgä bula. Barı tik canisäp näticäläre häm mäktäplärdä tuğan tel uqıtu ğına küñelneñ ber çitendä töer bulıp tora, ämma bu turında bernindi açıq söyläşü, bäxäs işetelmi. Tatar cämäğätçelege arasında Başqortostanda tuıp üskän zıyalılar az tügel. Alarnıñ tuğannarı, awıldaşları başqa millätkä küçerelsä, uñaysız xäl kilep çığa, älbättä. Ämma xäzergä canisäp turında bernindi räsmi mäğlümat bulmağaç, pasportta millät kürsätelmägäç, berkem tawışlanmıy, härkem üz baqçasında qızına.

Şulay da milli ideyäne yıl äylänäsendä häm täwlek buyı küz aldında totuçı ğalim, tarix fännäre doktorı Damir İsxaqovnıñ fikeren tıñlamasaq, Başqortostan matbuğatınıñ tatar mäsäläse turındağı soñğı belderüläre beryaqlı bulıp qalır ide.

Tarixçı Damir İsxaqov fikerençä, xäzergä Tatarstan häm tatar dönyası Başqortostan tatarlarınıñ milläte, tuğan telenä qarata bernindi urtaq belderü yasamağan, mäğlümat taratu yäki fänni tikşerü yağınnan konkret eşlärgä dä kereşmägän. Ä millionnan artıq Başqortostan tatarınıñ borçıluları häm problemaları saylaw aldı ığı-zığısınnan mal häm täxet bülüdän östenräk. Üzgärmi torğan faktor bar. Ul da bulsa, Başqortostan tatarlarınıñ sanı, respublikadağı tatar balalarınıñ tuğan teldä belem aluı. Şuşı konkret mäs’äläne tikşergändä, bernindi säyäsi yäki fälsäfi uyınnar bulmasqa tieş. Xäzergä bu turıda bernindi tögäl häm tikşerelgän mäğlümat yuq äle. Qazanda könnär qızu bulsa da, tatarnıñ ruxi xaläte tınıç.

Rimzil Wäli
XS
SM
MD
LG