Uzğan yılnıñ martında Qırğızstannıñ Aqsı şähärendä militsiä tınıç demonstratsiägä ut açtı, näticädä 5 keşe xäläk buldı, 70-e yaralandı. Militsiä başlığı belän şähär citäkçese urınınnan alındı, ämmä ut açırğa kem färman birgäne bilgesez qaldı. Bu xäldän soñ başqala Bişkäktä köçle protest çaraları başlandı...
Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması programmassınıñ maqsatı: kiläçäktä menä şundıy xällärne buldırmas öçen, qırğız militsiäsen xalıq belän döres itep eşlärgä öyrätü. Programmanıñ bäyäse 4 million evro çaması. Şunıñ 2 millionğa yaqını politsiäneñ tärtipsezlek, konfliktlar belän eş itü säläten arttıruğa kitäçäk. Cinäyät tikşerüçelär öçen mäglümät sisteması tözügä - yartı million, militsiäne narkotiklarğa qarşı köräşergä öyrätügä tağın 300 meñ çaması evro qaralğan.
Proyektnıñ citäkçese zamanında Scotland Yard''ta yuğarı urın alıp torğan Richard Monk. Azatlıqqa birgän äñgämäsendä ul, bu eştä iñ möxime: militsiä belän xalıq arasında yaxşı mönäsäbät urnaştıru, dip äytte. Ägär andıy mönäsäbät urnaşa ikän, xalıqtan yaxşıraq mäglümät alıp bula, protest çaraların köç qullanmıyça kontrol itergä, häm ğömümän, cinäyätçelekne kimetergä bula:
Audio (Richard Monk)
Richard äfändeneñ törle illärdä militsiäne uqıtu ölkäsendä şaqtıy bay täcribäse bar. Bu eş belän ul Görciä, Makedoniä, Bosniä, Serbiädä şögellängän. "Bezneñ maqsat – xalıqnıñ protest belderü xoquqın alu tügel, ä militsiäne – şul protest çaraların tınıç kontrol itergä öyrätü" dide ul:
Audio (Richard Monk): "Xalıqnıñ tınıç protest belderergä xoquqı bar. Ägär inde ul tärtipsezlänä başlıy ikän, militsiä tınıçlandırırğa tieş, läkin, kirägennän artıq köç qullanmıyça ğına."
Monk süzlärençä, eşen sifatlı itep başqarsın öçen, militsiäne zamança texnologiä, elemtä çaraları belän tä''min itergä kiräk. Ä älegä alarnıñ xättä ratsiäläre citmi, ber-berse belän kesä telefonı aşa söyläşälär. Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması matdi yärdäm yağın da qararğa cıyına.
Här yaqtan uñay bulıp kürensä dä, Qırğızstannıñ keşe xoquqların yaqlaw oyışmaları, bu proyektqa qarşı çıqtı. Alar, militsiä äzerlegen üstergännän soñ, demonstartsiälärne tağı da qatıraq bastıra başalayaçaq, dip qura. Uzğan ayda Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması räise Jaap de Hoop Scheffer Bişkäkkä kilgäç, xoquq yaqlawçılar qarşılıq aksiäse uzdırdı. Scheffer alarnıñ fikerenä qolaq salıp, bu keşelärne programma komitetına kertergä täqdim itte.
Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışmasınıñ Qırğızstandağı programması 18 ayğa qaralğan. Ägär ul uñışlı barsa, anı Üzäk Aziäneñ başqa illärenä dä kerü qaralğan. Qazaxstan inde teläk beldergän, Üzbäkstän mäsäläne tikşerä başlağan.
Ali Gilmi, Praga
Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması programmassınıñ maqsatı: kiläçäktä menä şundıy xällärne buldırmas öçen, qırğız militsiäsen xalıq belän döres itep eşlärgä öyrätü. Programmanıñ bäyäse 4 million evro çaması. Şunıñ 2 millionğa yaqını politsiäneñ tärtipsezlek, konfliktlar belän eş itü säläten arttıruğa kitäçäk. Cinäyät tikşerüçelär öçen mäglümät sisteması tözügä - yartı million, militsiäne narkotiklarğa qarşı köräşergä öyrätügä tağın 300 meñ çaması evro qaralğan.
Proyektnıñ citäkçese zamanında Scotland Yard''ta yuğarı urın alıp torğan Richard Monk. Azatlıqqa birgän äñgämäsendä ul, bu eştä iñ möxime: militsiä belän xalıq arasında yaxşı mönäsäbät urnaştıru, dip äytte. Ägär andıy mönäsäbät urnaşa ikän, xalıqtan yaxşıraq mäglümät alıp bula, protest çaraların köç qullanmıyça kontrol itergä, häm ğömümän, cinäyätçelekne kimetergä bula:
Audio (Richard Monk)
Richard äfändeneñ törle illärdä militsiäne uqıtu ölkäsendä şaqtıy bay täcribäse bar. Bu eş belän ul Görciä, Makedoniä, Bosniä, Serbiädä şögellängän. "Bezneñ maqsat – xalıqnıñ protest belderü xoquqın alu tügel, ä militsiäne – şul protest çaraların tınıç kontrol itergä öyrätü" dide ul:
Audio (Richard Monk): "Xalıqnıñ tınıç protest belderergä xoquqı bar. Ägär inde ul tärtipsezlänä başlıy ikän, militsiä tınıçlandırırğa tieş, läkin, kirägennän artıq köç qullanmıyça ğına."
Monk süzlärençä, eşen sifatlı itep başqarsın öçen, militsiäne zamança texnologiä, elemtä çaraları belän tä''min itergä kiräk. Ä älegä alarnıñ xättä ratsiäläre citmi, ber-berse belän kesä telefonı aşa söyläşälär. Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması matdi yärdäm yağın da qararğa cıyına.
Här yaqtan uñay bulıp kürensä dä, Qırğızstannıñ keşe xoquqların yaqlaw oyışmaları, bu proyektqa qarşı çıqtı. Alar, militsiä äzerlegen üstergännän soñ, demonstartsiälärne tağı da qatıraq bastıra başalayaçaq, dip qura. Uzğan ayda Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışması räise Jaap de Hoop Scheffer Bişkäkkä kilgäç, xoquq yaqlawçılar qarşılıq aksiäse uzdırdı. Scheffer alarnıñ fikerenä qolaq salıp, bu keşelärne programma komitetına kertergä täqdim itte.
Yevropada İminlek häm Xezmättäşlek Oyışmasınıñ Qırğızstandağı programması 18 ayğa qaralğan. Ägär ul uñışlı barsa, anı Üzäk Aziäneñ başqa illärenä dä kerü qaralğan. Qazaxstan inde teläk beldergän, Üzbäkstän mäsäläne tikşerä başlağan.
Ali Gilmi, Praga