Aq äbi. Küzlärennän eçkersez iman nurı balqıp torğan, çista küñelle, başına ap-aq yualıq bäylägän olı yäştäge apa-äbilärne bezneñ tatar xalqında şulay matur itep ataw ğädätkä kergän. Yekaterinburg şähärendä yäşäwçe Tänzilä Tahir qızı Sal'qayıwa şundıy “aq äbi”lärneñ berse ide.
Bu könnärdä 68 yäşlek Tänzilä apanıñ yöräge kisäk kenä tibüdän tuqtadı. Yekaterinburg şähäreneñ tatar cämäğätçelege zur yuğaltuğa duçar buldı.
Anıñ ğömere küplärgä ürnäk bulıp torırlıq. Tänzilä Tahir qızı Sal'qayıwa Penza ölkäseneñ Älmäş digän matur ğına tatar awılında, uqıtuçılar ğailäsendä tuıp üskän. Anıñ ätise Tahir ağa tirä-yun'dä tanılğan uqıtuçı, mäktäp direktorı, zur xörmätkä layıq keşe bulğan. Peduçilişçe tämamlap, ätise suqmağınnan uqıtuçı bulıp kitkän qızına, Tahir ağa, kiläçäktä niçek itep bulsa da tatar xalqınıñ, islam dineneñ çın tarixın öyränep, xalıqqa citkerüen telägän.
Yazmış cilläre yäş qız Tänziläne Üzbäkstanğa, Sämärqand şähärenä alıp kilä. Biredä Sämärqand däwlät universitetınıñ filologik fakul'tetın uñışlı itep tämamlağannan soñ, ul ğömeren yäş buınnı tärbiäläwgä, uqıtuğa bağışlıy. Tınğı belmäs xolqı arqasındadır inde, cämäğät eşläre belän dä bik aktiv şöğellänä ul. Tormış qorıla, balalar tua. İke balasın, annan soñ tuğan onıqların insaflı, tärbiäle itep üsterä Tänzilä xanım.
Şul uq waqıtta ätisenä birgän süze dä tınğılıq birmi aña. Ämma çın-çınlap bu eşkä totınıp, birelep kitüe layıqlı yalğa çıqqannan soñ başlana. Üzlegennän ğäräp häm törek tellären öyränä başlıy, Boxarada ruxi seminariä tämamlıy. Törki xalıqlarnıñ, tatarlarnıñ tarixın öyränügä ayıruça citdi qızıqsınuçanlıq kürsätä.
Yaqınnarı äytüençä, soñğı säğätenä qädär belemen kamilläşterergä omtılıp yäşägän ul. Şul uq waqıtta belgännären xalıqqa, yäşlärgä citkerep qalırğa aşıqqan.
Taşkentta yäşägän çağında uq yaña oyıştırılğan tatar milli oyışmalarına yörep, milli mäğärifne üsterügä zur köç quyğan.Ä 1994 inçe yılda Tänzilä xanım qızı häm kiäwe ğailäse belän Uralğa, Yekaterinburg şähärenä küçep qaytqan. Tatarstannıñ Uraldağı daimi wäkillegenä kilep, Sverdlov tatarlarınıñ milli mäğärifen torğızuğa üzennän zur öleş kertkän.
Törle laklap olı ğilemgä iä bulğan bu xanımnı Sverdlov tatarları tiz arada üz itälär, üzara yaratıp, “Tänzilä abıstay” dip yörtä başlıylar. Ul Tatarstannıñ Uradağı daimi wäkillege qarşında oyıştırılğan yäkşämbe mäktäplärendä tatar häm ğäräp tellären uqıtudan tış, mäçettä olılarnı din däreslärenä öyrätergä yöri. Qor’änne döres itep uqu, asılın tögäl itep tıñlawçılarğa citkerä belüe belän mäçet qartları arasında olı xörmät qazana. Xätta anıñ cenazasın uqırğa kilgän xäzrätlär arasında da, bu közdä Tänzilä abıstay däreslärenä yörep alırğa cıyınğan idek, diyuçelär tabıldı.
Monnan tış, soñğı 2 yılda Tänzilä abıstay Yekaterinburg şähäreneñ lingvistik üzägendä ğäräp häm törki tellärne uqıttı.
Ämma berniçä yıl elek awılğa qaytıp, awıru änisen häm olı apasın tärbiäläp, ozaq qına anda yäşäp kilgännän soñ, Tänzilä abıstaynıñ üz sälämätlege dä qaqşap kitä. Bersennän-berse qatlawlı berniçä operatsiä kiçergännän soñ, yöräk bireşä başlıy. Belgännären uquçılarına citkerep qalırğa aşqınıp, ul üz-üzen artıq ayamağan. Soñğı könenä qädär eştä, xalıq arasında bulğan.
Anıñ quanıçı, yaratqan onığı, äbisenä layıqlı almaş bulıp üsep citkän Elina Darjeeva turında berniçä süz äytep kitäse kilä. Elinağa äle 18 genä yäş. Şulay bulsa da, keçkenädän ük äbise belän bergä üskängäme, ğäräp häm törki tellärne yaxşı belä. Yaqınnarı äytüençä, Elina belän äbise arasında ällä nindi ruxi berdämlek, tılsımlı bäyläneş bulğan. Sverdlov däwlät universitetınıñ xalıqara mönäsäbätlär fakul'tetında, könçığışnı öyränü bülegendä uñışlı uqıp kilüe belän berrättän, äbise belän bergä lingvistik üzäktä uqıtırğa da yörgän Elina, yäş buluına qaramastan, Üzäkneñ tıñlawçıları arasında zur xörmät qazana. İreşkän uñışları öçen qız Qahirä universitetı qarşında oyıştırılğan ğäräp telen öyränüne kamilläşterü gruppasına elägä.
Bu xäbärne işetep bik quanğan äbise onığın Misırğa ozatırğa ölgermi qaldı. Beräwne dä borçımıyça, tın ğına dönyadan kitep bardı. Tänzilä abıstaynıñ yaktı istälege Sverdlov ölkäse tatarları küñelendä ozaq saqlanır.
Fäwiä Safiullina, Yekaterinbur
Fäwiä Safiullina, Yekaterinbur
