Accessibility links

Кайнар хәбәр

"Farazlawlarınça, 2004 yılda “kästrüldäge botqanıñ” 10-12% inflätsiä digän ubır aşayaçaq." Tatarstan yäşläre


Böyek İdel yulı buylap säyäxät, Mintimer Şäymievneñ Respublikadağı keşe xoquqları buyınça wäqälätle wäkil bulıp oçraşuı, Uzbäkstanda Tatarstannıñ räsmi delegatsiäse bulıp qaytuı, Yar Çallıda yaña şähär xakimiäten bilgeläw, Salawat Fätxetdinovnıñ konsertları başlanuı – bu atnada änä şul xäbärlär matbuğat bitlärendä yış kürendelär. Alarnıñ qayberläre xaqında bez täfsilläbräk söyläp kitärbez äle.

Küzätüne “Звезда Поволжья” gazetasınıñ soñğı sanınnan başlıysı kilä. Çönki biredä urnaştırılğan mäqälälär yazu stile belän dä, küräzäçelekläre belän dä başqalardan ayırılıp toralar. “Звезда Поволжья”da kürengän farazlar ber yaqtan ğäcäpländersä, ikençe yaqtan qayçaq ğämälgä dä aşıp quya.

Menä keçkenä genä mäqälädä “Единая Россия” (“Berdäm Rossiä”)neñ 24nçe avgustta uzaçaq konferensiäse turında süz bara. Ul çarada Mintimer Şäymiev qatnaşaçaq häm çığış yasayaçaq ikän. Yazmanıñ mäğnäse – Tatarstan prezidentı konferensiädä Respublika parlamentınıñ citäkçese Färit Möxämmätşinğä “Berdäm Rossiä”neñ cirle bülekçäsen citäkläwne täqdim itäçäk. Häm bu tikmägä genä tügel ikän. Gazeta fikerençä, Mintimer Şäymiev yıraq kiläçäkkä qarap, bötenesen sanap, Möxämmätşinnı 2004 yılnıñ yazında respublika parlamentına saylawlarda “Berdäm Rossiä” firqäseneñ töbäk citäkçese buluın döres dip sanıy. Dimäk bu Möxämmätşin Şäymievnıñ warisı bula aluın da añlata ikän. “Tatarstan – yaña ğasır” strukturası “Berdäm Rossiäneke” belän berläşäçäk. Şunısı qızıq, yazmanıñ stile “bälkem”, “bezneñ fikerebezçä”, “şulay bulır kebek” digän ikelänülärgä, şiklänülärgä urın qaldırmıy.

Xäyer, saylaw yurawların gazetanıñ baş möxärrire Räşit Äxmätov “Çor alışuı” isemle mäqäläsendä tağın da mawıqtırğıç itep yaza. Şunnan berniçä sitata:

“Berdäm Rossiä”gä qarıysıñ da, mondıy çile-peşle, eşkärtelmägän materialğa tawış birergä öndäw öçen keşelärne bötenläy sanğa suqmasqa kiräk.” “Berdäm Rossiä” üzeneñ xalıqtan ayırılğanın açıqtan-açıq kürsätä. Anı saylaw öçen xalıqnı tayaq belän quarğa kiräk.”

Biredä tağın ber cömläne kitermi bulmıy. “Tatarstanda “Berdäm Rossiä” awıl rayonnarı isäbenä 40% tawış cıya alır. Küplär bu oçraqta soraw quyalardır – ni öçen Şäymiev mondıy qatlawlı wäzğıättä Möxämmätşinne bu frontqa taşlıy?” Häm avtor üze ük bu sorawğa cawap ta birä. Mondıy adım Färit Möxämmätşingä “Berdäm Rossiä”dä nıq elemtälär urnaştırırğa, anıñ qorıltaylarında çığışlar yasarğa forsat birä.

Moña östäp şunısın dä äytäse kilä: “Звезда Поволжья” çäneçkele basma bulsa da, Tatarstannıñ berençe citäkçelärenä tel – teş tidermi. Dimäk, süz “Berdäm Rossiä” räistäşe Şäymievne tänqitläw turında barmıy. Gazeta möxärrire, çınnan da älege firqädän yıraq torunı iñ döres ğämäl dip taba. Şul isäptän respublika citäkçeläre öçen dä.

Räsmi gazetalar comğa sanında Yar Çallı şähär administratsiäse başlığın bilgeläw turında Tatarstan prezidentı färmanın bastırıp çığardılar. Ütkän tapşırularıbızdan mäğlüm bulğança, älege zur cawaplılıqnı 35 yäşlek İldar Xalikov cilkäsenä saldılar.

Administratsiä başlığı bu yulı berük waqıtta şähär Sovetın citäklämäyäçäk. Ul wazifanı yaña saylanğan Gennadi Filatov başqaraçaq. “Восточный экспресс” gazetasında Çallıdağı saylawlar xaqında “Altınbaevqa qarşı gambit” digän mäqälä päydä buldı. Gazeta yaña türälärneñ kilüen bespretsedentnıymi, yäğni moñarçı kürelmägän xäl dip bäyäläde. “Восточный экспресс” xäbärçeläre başqa gazetçılar iğtibar itmägän detal'lärne dä iskä alıp ütälär.İldar Xalikov Ägercedän bulsa da, anıñ tamırları Prezident Şäymiev tuğan Aqtanışta ikän. Mintimer ağa bu xaqta bolay dip äytkän: “Anı minem tuğanım dip söylilär. Şulay bulsın ide dä… Citmäsä, anıñ 90 yäşlek babası häm 86 yäşlek äbise Aqtanışta yäşilär ikän.” Ber awıldağı keşelärneñ näsel-näsäbäsen yaxşılap öyränsäk, çıbıq oçları kilep tä çığarğa mömkin inde ul. Xäyer, monısı ul xätle möhim tügel. Yaña başlıq İldar Xalikov “KamAz”nıñ şul xätle nizağlı, rişwätkä batqan çorında eşläsä dä, ber genä konflikt ta da qatnaşmağan, anıñ turında naçar söyläwçe bulmağan. Xäyer, gazeta fikerençä, Kogogin belän anıñ aşları bik peşmäsä dä, İldar äfände şirkättä strategik mäs'älälär belän şöğellängän. Jurnalistlar “Şäymiev bu yulı dä bötenesen ğäcäpländerde. Dürt yıl elek şähär başlığı itep awıl xucalığı belgeçen quyıp ul şulay eşlägän ide…Häm menä siña kinät – yäş, belemle, rafinirovannıy başlıq”,- dip yazalar. “Восточный экспресс” gazetası başqa konkurentlarğa, şul isäptän Altınbaevqa da, minimum berär yıl yal itärgä bula dip sanıy. Rusiä finans ministrlılığınıñ 2004 yılnıñ byudjet proyektın eşläp beterü uñayınnan “Tatarstan yäşläre” gazetası 14 avgustta “Yurğan astında nilär bar?” digän baş mäqälä urnaştırğan.

Kiläse yılğa qalcanıñ maylı öleşe kemnärgä tätiäçäk soñ?

Militsiä belän FSBğa öleşne muldan çumıru kötelä. Älege vedomstvolarğa aqça bülep birü 15% artaçaq. Sud'yalärneñ häm militsionerlarnıñ xezmät xaqların kütäräçäklär. Armiä belän MÇS ta räncetelmägän. Pogonlı keşelärgä qarata yumartlıq ilneñ kiläse yılda töp burıçlarınıñ berse - terrorçılıq belän köräş bulaçağı turında söyli. Ä menä armiä reforması ällä ni alğa kitmäs axrı. Aña bıyılğığa qarağanda 2 märtäbä kimräk aqça bülenäçäk.

Yazmada şulay uq çinovniklarnıñ üzlären onıtmawları xaqında äytelä. Däwlät apparatı byurokratiäsen asraw öçen 2004 yılda byudjet aqçası bıyılğıdan 15.5 % kübräk bülenäçäk.Xökümät, tabiplar häm uqıtuçılarnıñ tormışın yaxşırtırğa da omtıla. Alarğa biräse aqça 20% artaçaq. Läkin başqa sotsial' çığımnar şaqtıy kimiäçäk. Mäqälädän kürengänçä, respublikalar häm ölkälärne dotatsiäläw dä kimetelä ikän. “Tatarstan yäşläre” gazetası yaña byudjet tänqitläp, yazmanı bolay dip tämamlıy:

Promıyşlennost' belän awıl xucalığına dotatsiä birüne dä ni säbäple der, kimetep quyğannar. Xökümät eşçe belän krest'yan buşağan ıştan bayların üzläre tığızlarğa tieş dip sanıy, küräseñ. Yullar tezügä dä aqça artmayaçaq. Anıñ qarawı 2004nçe yılda Rusiä çit illärgä 288 mlrd. sum burıçın tülärgä cıyına. Bu bıyılğıdan 11 mlrd kübräk. Farazlawlarınça, 2004 yılda “kästryul'däge botqanıñ” 10-12% inflyatsiä digän ubır aşayaçaq.

“Şähri Qazan” gazetasınıñ 15nçe avgustta çıqqan sanın moña xätle basılıp kilgän nomerlardan bizäleşe, tösle näşer itelüe belän ayırılıp tora. Küräseñ, mäqäldägeçä, yaña seberke, ğafu ütenäbez, yaña baş möxärrir Mirsil äfände Äxletdinov yañaça seberä başladı. Anonslarnıñ räsemnär belän berençe bitkä çığarıluı da, zäwıqlı kürenä. Bu sanda Qol-Şarif mäçetneñ eçke bizäleşe, tatarnıñ berençe balet biüçese Xafiz Şamsetdinov turında yazmalar, şağir Robert Äxmätcannıñ “Bez dä siptek borçaqnı” digän şayan xatiräläre basılğan.

“Ul üze ber moğciza - Luiza” isemle mäqälädä, kompozitor Luiza Batır-Bolğariğa 50 yäş tuluı, talantlı köyçeneñ icatı, tormış yulı xaqında Rafis Äxmät bik cılı süzlär äytkän. Mäqälä mäğnäle şiğri yullar belän tämamlana:

Qaytıyq äle “Qaytu” cırı belän

Yäşlek bolınına tübännän,

“Su buyınnan änkäy qaytıp kilä”,

-Xuş kil, änkäy! Sıynı cällämäm.

Bu süzlärgä quşılıp, Luiza xanımğa, xalqıbıznıñ küñelenä uyılıp kergän matur köylärne tağın da icat itsen dip telise kilä.

Damir Gıysmetdin

XS
SM
MD
LG