Fahd patşanıñ sälämätlege naçar bulu säbäple Söğüd Ğäräpstanı belän soñğı yıllarda anıñ tuğanı 79 yäşlek şahzadä Abdulla bän Äbdel Äziz Äl-Söğüd idarä itä. Möselman dönyasında ayırım urın alıp torğan bu däwlät citäkçesen Rusiä prezidentı, şartların kiterep, Kremlneñ Yäşel bülmäsendä qabul itte. Putin, Söğüd Ğäräpstanın möselman dönyasında töp däwlätlärneñ berse dip sanawın, şuña kürä bu säfärgä zur ähämiät birüwen äytte. Abdulla, 70 yıl elek qorılğan yäş Söğüd däwläten räsmi Mäskäw berençe bulıp tanıdı, şuña kürä, söğüdelär yörägendä Rusiä möhim urın alıp tora, digän cawap qaytardı.
Bu, älbättä, diplomatiä. Mäskäw belän Er-Riad arasındağı mönäsäbätlärne "cılı duslıq" dip atap bulmıy. Uzğan ğasırnıñ 50-nçe yıllarınnan başlap Mäskäw Er-Riadnı Waşingtonnıñ tarafdarı dip sanadı. Soñğı waqıtta isä Söğüd Ğäräpstanı islamşılarğa, şul isäptän Çeçen suğışçılarına yärdäm kürsätüdä, Rusiädä wahabçılıq taratuda ğäyeplänä. Döres, waqıt-waqıt urtaq qaraşlar da bulğalıy. Amerikanıñ Ğiraq kompaniäsenä bu illärneñ ikese dä, "salmaq rizasızlıq" belderde. Yaqın Könçığış mäsäläsendä dä qayber urtaqlıqlar bar. Nixayät, tağın ber, bälki dä iñ urtaq mäsälä - neft. Qara altın tabuda Söğüd Ğäräpstanı belän Rusiä dönyada berençe ike urınnı alıp tora. Menä şuşı ike neft däwläte bu tarmaqta xezmättäşlek itü turında, kileşü imzaladı. Kileşülär başqa tarmaqlarda da tözelde, şul isäptän, fän, sport, säwdä, mäglümät belän alışu ölkäsendä. Rusiäneñ Yağulıq häm energetika ministrı İgor Yosıpov süzlärençä, neft häm gaz tarmağına qarağan kileşülärneñ ğömüm küläme 20-25 milliard dollar täşkil itäçäk. Süz Rusiägä söğüd kapitalın cälep itü, urtaq şirkätlär tözü, neft bazarında kileşep eşläw turında bara. Ämmä belgeçlär fikerençä, bu kileşüdän ällä ni zur näticälär kötmäskä kiräk. Ni genä äytmä, iqtisadta qarşı mänfägätlär digän närsä bar. Mäskäw belän Er-Riadnı alğanda, alar şaqtıy.
Neft tabuçı illär oyışması, OPECta, töp urın alıp torğan Er-Riad Mäskäwneñ dä bu oyışmağa kermäsä, hiç yuğı kileşep eşläwen telär ide. Ämmä Mäskäw öçen OPEC süze soñğı süz tügel. OPEC, neft bäyäsäneñ ber miçkägä 22-28 dollar tiräsendä stabilläşüwen teläsä, Rusiä öçen anıñ 30 dollar buluwı da bik şäp. Nixayät, bu ike il neft tabu bazarında köndäş bulıp tora.
Xäyer, iqtisadi otış bulırmı-yuqmı, säyäsi ölkädä taraflar bu säfär näticäsendä yuğaltu kiçermäs sıman. 11 sintäberdän soñ Waşington belän araların suıtqan Er-Riad, xalıqara säxnädä yaña alımnar ezli. Mäskäw öçen aldınğı möselman däwläte belän, Putin äytmeşli, "sägätlärne döresläw" zyıanğa bulmas, bigräk tä saylawlar aldınnan, şul isäptän Çeçnyada da. Küptän tügel Putin, Rusiäneñ İslam Konferensiäse oyışmasına kerü ixtimalın beldergän ide. Menä xäzer Söğüd citätkçe belän oçraştı. Ni genä äytmä Rusiädä 20 million möselman bar sanala. 3 aydan alar da saylaw urınnarına kiläçäk, alarnıñ da döres tawış birüwe kiräk...
Ali Gilmi, Praga
Bu, älbättä, diplomatiä. Mäskäw belän Er-Riad arasındağı mönäsäbätlärne "cılı duslıq" dip atap bulmıy. Uzğan ğasırnıñ 50-nçe yıllarınnan başlap Mäskäw Er-Riadnı Waşingtonnıñ tarafdarı dip sanadı. Soñğı waqıtta isä Söğüd Ğäräpstanı islamşılarğa, şul isäptän Çeçen suğışçılarına yärdäm kürsätüdä, Rusiädä wahabçılıq taratuda ğäyeplänä. Döres, waqıt-waqıt urtaq qaraşlar da bulğalıy. Amerikanıñ Ğiraq kompaniäsenä bu illärneñ ikese dä, "salmaq rizasızlıq" belderde. Yaqın Könçığış mäsäläsendä dä qayber urtaqlıqlar bar. Nixayät, tağın ber, bälki dä iñ urtaq mäsälä - neft. Qara altın tabuda Söğüd Ğäräpstanı belän Rusiä dönyada berençe ike urınnı alıp tora. Menä şuşı ike neft däwläte bu tarmaqta xezmättäşlek itü turında, kileşü imzaladı. Kileşülär başqa tarmaqlarda da tözelde, şul isäptän, fän, sport, säwdä, mäglümät belän alışu ölkäsendä. Rusiäneñ Yağulıq häm energetika ministrı İgor Yosıpov süzlärençä, neft häm gaz tarmağına qarağan kileşülärneñ ğömüm küläme 20-25 milliard dollar täşkil itäçäk. Süz Rusiägä söğüd kapitalın cälep itü, urtaq şirkätlär tözü, neft bazarında kileşep eşläw turında bara. Ämmä belgeçlär fikerençä, bu kileşüdän ällä ni zur näticälär kötmäskä kiräk. Ni genä äytmä, iqtisadta qarşı mänfägätlär digän närsä bar. Mäskäw belän Er-Riadnı alğanda, alar şaqtıy.
Neft tabuçı illär oyışması, OPECta, töp urın alıp torğan Er-Riad Mäskäwneñ dä bu oyışmağa kermäsä, hiç yuğı kileşep eşläwen telär ide. Ämmä Mäskäw öçen OPEC süze soñğı süz tügel. OPEC, neft bäyäsäneñ ber miçkägä 22-28 dollar tiräsendä stabilläşüwen teläsä, Rusiä öçen anıñ 30 dollar buluwı da bik şäp. Nixayät, bu ike il neft tabu bazarında köndäş bulıp tora.
Xäyer, iqtisadi otış bulırmı-yuqmı, säyäsi ölkädä taraflar bu säfär näticäsendä yuğaltu kiçermäs sıman. 11 sintäberdän soñ Waşington belän araların suıtqan Er-Riad, xalıqara säxnädä yaña alımnar ezli. Mäskäw öçen aldınğı möselman däwläte belän, Putin äytmeşli, "sägätlärne döresläw" zyıanğa bulmas, bigräk tä saylawlar aldınnan, şul isäptän Çeçnyada da. Küptän tügel Putin, Rusiäneñ İslam Konferensiäse oyışmasına kerü ixtimalın beldergän ide. Menä xäzer Söğüd citätkçe belän oçraştı. Ni genä äytmä Rusiädä 20 million möselman bar sanala. 3 aydan alar da saylaw urınnarına kiläçäk, alarnıñ da döres tawış birüwe kiräk...
Ali Gilmi, Praga