Şulay itep, berençe tapqır Rusiä töbägeneñ keşe xoquqları buyınça wäkile Bäysez Däwlätlär Berlegeneñ äğzası bulğan il belän räsmi xezmättäşlekne başlıy. Räşit Wäğizov fikerençä, keşe xoquqların yaqlawnı cayğa salır öçen BDB illäreneñ keşe xoquqları buyınça wäkilläre üzara xezmättäşlekne kiñäytergä tieş. Bu maqsat belän Räşit äfände keşe xoquqları buyınça wäkillärneñ Assotsiatsiäsen tözergä täqdim itä. Çönki, Rusiä häm Tatarstan grajdannarı BDB illärendä haman da küpläp yäşi. Assotsiatsiä alarnıñ häm Rusiädä yäşägän BDB illärennän kilüçelärneñ mänfäğätlären yaqlaw öçen bik faydalı oyışma bulır ide.
Baku säfäre barışında Räşit Wäğizov Äzerbäycan Tatar diasporasınıñ tormışı belän dä tanıştı. Äzerbäycan tatarları belän oçraşuı waqıtında Tatarstannıñ keşe xoquqları buyınça wäkile bolay dide: “Bezneñ respublikanıñ BDB illäre belän iqtisadi häm mädäni xezmättäşlegen bäyälägändä, bu illärdäge watandaşlarıbıznıñ xoquqlarınıñ torışı isäpkä alınırğa tieş.” Wäğizov täqdime buyınça, Tatarstanıñ çit illärdäge räsmi wäkilläre üzläreneñ yıllıq xisaplarında watandaşlarıbıznıñ xoquqları torışı turında ayırım notıqlar yasarğa tieş.Rusiä Konstitutsiäneñ 72nçe matdäse buyınça, keşe xoquqların häm ireklären yaqlaw federal' xökümätneñ genä tügel, ä töbäk xökümätläreneñ dä cawaplıqları astında. Älege misal kürsätkänçä, wäzğiät şundıy: Mäskäw törle qanunnarnı, konstitutsion tözätmälärne qabul itü, başqa käğäz eşläre belän şöğillänsä, keşe xoquqların köndälek tormışta yaqlaw töbäklärneñ üzlärenä qaldırıldı. Çönki töbäklärdä töp problemalarnı tormıştan belälär häm Mäskäwdän ayırım röxsät kötmiçä alarnı çişärgä tırışalar. Xäzerge Tatarstanda keşe xoquqlarına bäyle problemalar, kommunal' reformanıñ barışı, eş xaqların tieşle waqıtta tülämäw häm militsiä tarafınnan artıq köç qullanu belän bäyle. Şuña kürä, bıyıl Tatarstanda keşe xoquqları buyınça wäkil bu ölkälärgä bäyle problemalar turında maxsus belderülär yasadı. Mäsälän, kommunal' reforma barışı näticäsendä barlıqqa kilgän añlaşılmawçanlıq arqasında yış qına qayber sotsial' yaqtan imin bulmağan grajdannarğa, suğış, xezmät veterannarına, invalidlarğa fatir öçen tüläwne xisaplawda tieşle taşlamalar täqdim itelmi, yäisä JEUlar Rusiä qanunnarı buyınça taşlamalarnı qullansa, Tatarstan qanunnarında yazılğan taşlamalar turında onıtalar. Bu bälägä oçrağan ber meñ sum çaması aylıq pensiä alıp torğan olı yäştäge grajdannarnı qotqarır öçen Wäğizov Tatarstan tözeleş, arxitektura häm kommunal' xucalığı buyınça ministrlıqqa maxsus xat yulladı.
İkençe misal, küptän tügel, Räşit äfände internatlarda yäşägän olı yäştäge invalidlarnıñ iminlekkä, şäxsi tormışqa xoquqların yaqlaw öçen elek xökem itelgän şäxeslärne anda kertmäskä çaqırdı. Çönki, anıñ mäğlümatları buyınça, qartayğaç internatlarğa küçkän elekke cinäyätçelär anda törmä qanunnarı buyınça yäşäwne däwam itä häm tuğannarı bulmağan äbi-babaylarnı mısqıl itep, alar öçen törle qıyınlıqlar tudıra.Şulay itep, tormış xoquqi qıyınlıqlarnıñ küp buluın kürsätä, läkin här qıyınlıqnı çişü yulınıñ barlığın istä totıp här keşe başta üze xäräkät itärgä tieş. Alarğa yärdäm birerdäy oyışmalar da yuq tügel. Sezneñ üzegezgä dä xoquqi yärdäm kiräk bulsa, xoquqlarığıznı yaqlaw öçen keşe xoquqları buyınça wäkilneñ apparatı xezmätkärlärenä 182945 telefonı buyınça möräcäğät itä alasız.
Qazannan İskänder Nurmi.
