Accessibility links

Кайнар хәбәр

Ğiraqnıñ waqıtlı Idarä Şurası Äl-Cäzirä häm Äl-Arabianı tıydı: suğış waqıtında süz ireklege çiklänergä tieşme?


Sişämbedä Ğiraqnıñ Quşma Ştatlar tarafınnan bilgelängän waqıtlı idarä şurası, ğäräp telendä tapşıruşı Äl-Cäzirä häm Äl-Arabia telekanalları Amerikağa qarşı qotqı tarata dip, alarnıñ tapşıruların ike atnağa tıyıp toruwın belderde. Şuşı ğämäl çirattağı tapqır, suğış waqıtında süz ireklege çiklänergä tieşme, digän citdi sorawnı kön üzägenä çığardı

Tıyu qararın sişämbedä Bagdadta waqıtlı idarä şurasınıñ xäzerge citäkçese Äxmät Çalabinıñ süzçese Äntifad Qanbar iğlan itte:

Audio (Äntifad Qanbar)

"Äl-Cäzirä häm Äl-Arabia kanalları Ğiraqtağı säyäsi häm dini qarşılıqlarnı xuplıy, İdarä Şurası häm kolaitsiä äzğaların üterügä öndi. Şuña kürä İdarä Şurası bu kanallarnı tıyu turında qarar çığardı."

İärçen aşa tapşıra torğan Äl-Cäzirä häm Äl-Arabia telekanalları bügenge köndä ğäräp dönyasında iñ popular mäglümät çaralarına äylände. Ğiraqnıñ waqıtlı citäkçeläre bu ike kanalnı törle tärtip bozularda, misal öçen Amerikan xärbilärenä qarşı äzerlängän xöcümnär turındağı mäglümätlärne yäşerüdä ğäyepli. Anıñ urınına, İdarä Şurasınıñ iminlek bülege başlığı Ayad Allawi süzlärençä, bu kanallar, bitlek kigän keşelärneñ Şura äğzaların yuq itergä çaqırğan öndäwlären, xäläk bulğan ameruikan xärbiläre häm ğiraqlılarnıñ mäyetlären kürsätä. Allawi bularnı terrorçılıqnı xuplaw ğämälläre dip atadı.

Äl-Cäzirä häm Äl-Arabia citäkçeläre, nindi dä bulsa tärtip bozular buluın kire qağa, häm Ğiraq turında ülçängän mäglümät birüwen belderä.

İdarä Şurasınıñ bu ike kanalnı yabu qararın ike oyışma inde tänqitläp çıqtı. Parijda urnaşqan "Çiklärne tanımağan jurnalistlar oyışması" bu naçar qarar, ekstremist törkemnär turında söyläw jurnalist wazifasınıñ ber öleşe, dip belderde. New Yorkta urnaşqan "Jurnalistlarnı yaqlaw komitetı" Ğiraq räsmiläre mäglümät çaraların çikläw tügel, ä kiresençä, alarnıñ açıq buluın xuplarğa tieş, digän belderü yasadı.

Qısqası, Ğiraq räsmiläreneñ şuşı qararı, yaña tuıp kilgän demokartiädä mäglümät çaraları nindi urın alırğa tieş, Ğäräp dönyasında berençe demokratiä tözep yatqanda, mäglümät çaraların ike atnağa bulsa da yabıp quyu - döres ğämälme, digän sorawlar uyattı. Waşingtonda urnaşqan Matbuğat ireklege komitetı citäkçese Marilyn Greene fikerençä, bu - demokratiä öçen bik naçar ürnäk bulıp tora:

Audio (Marilyn Greene)

"Qauber ayırım extermal oçraqlarnı iskä almağanda, kemneñder, bu xäbär qotqı tarata, näfrät uyata digän qaraşı ğına, mäglümät çarasın yabıp quyu öçen säbäp bula almıy."

Xäyer, kemder Ğiraqnı näq menä extermal oçraq dip atarğa mömkin. Anda kön sayın diärlek amerikan xärbie ülep tora, uzğan atna bulğan xöcüm näticäsendä İdarä Şurası äğzası yaralandı, avgust ayında bulğan şartlawlar waqıtında distälägän keşe ülde. Uzğan atnada Äl-Arabia kanalı Saddam Xösäyenneñ ğiraqlılarnı amerikannarğa qarşı kütärelergä çaqırğan tasmasın yañğırattı. Waşingtonda urnaşqan Cato İnstitutı belgeçe John Samples süzlärençä, menä şularnı iskä alğanda, Ğiraqnıñ waqıtılı İdarä Şurası qararın añlatıp ta bula:

Audio (John Samples)

"Bu sorawğa ciñel cawap yuqtır, di Samples. Läkin älege qarar ğayät ekstremal wazğiättä qabul itelgän, demokratiä ul üz üzeñä qul salu tügel."

Samples süzlärençä, qayber çaqta, xättä xoquq çikläw kebek ğädättän-tış çaralar kürergä kiräk, alar kürelmägän xäldä, demokartiägä qurqınıç yanarğa mömkin. Süzen cöpläp ul Amerika tarıxınnan berniçä misal kiterde. Tik menä ul adımnar döres bulğanmı, monı özderep äytep bulmıy. Misal öçen, ikençe dönya suğışı waqıtında, Amerika Yaponiägä qarşı suğışqanda, Amerikadağı yaponnar waqıtlıça lagerlarğa yabılıp torğan ide. 1976nçı yılda Amerikanıñ ul çaqtağı prezidentı Gerald Ford, monı kiräkmägän, xatalı ğämäl dip atdı, häm 30 yıl ütkännän soñ ul keşelärdän ğafu ütende.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG