Accessibility links

Кайнар хәбәр

Çit töbäklärdä tatar tele niçek uqıtıla?


2nçe oktäber könne Qazanda Tatarstan respublikası Mäğärif ministrlığınıñ kollegiä utırışı uzdı. Bu kiñäytelgän cıyılışqa ministrlıq, xökümät wäkilläre, rayon mäğärif bülekläre citäkçeläre, tirä-kürşe töbäklärdän kilgän mäğärif eşlekleläre. Kollegiä utırışınıñ kön tärtibendä öç töp mäs’älä quyılğan ide. Cıyıluçılar respublika mäğärif xezmätkärläreneñ traditsion avgust konferensiäseneñ qararları häm alarnı tormışqa aşıru, kiläçäk uqu yılına plannar turında söyläştelär. Şulay uq monda mäğärif ölkäsendä byudjet çığımnarın optimizatsiäläw, yäğni çığımnarnı qısqartu, mäğärif oyışmalarınıñ byudjettan tış eşçänlegen üsterü yulları xaqında da kiñäşläştelär. Läkin kollegiädä qaralğan sorawlar arasında iñ möhime häm qızıqlısı bulıp kön üzägendäge öçençe soraw – Tatarstan ministrlığınıñ mäğärif ölkäsendä çit töbäklär belän xezmättäşlege torğandır, möğayın.

Monda süz Rusiä töbäkläre häm BDB illäre belän üzara bäyläneşlär turında bardı. Bu mäs’älädä töp çığış belän Mäğärif ministrlığınıñ uqu äsbapları häm töbäkara xezmättäşlek bülege citäkçese Änisä Morozova çıqtı. Änisä Morozova süzlärenä qarağanda, Rusiä buyınça 655 tatar mäktäbe eşläp kilä. Ä Tatarstannan çit töbäktäge 1156 mäktäptä tatar tele fän bularaq uqıtıla ikän. Östäwenä, yıldan-yıl mondıy mäktäplärneñ sanı azğa ğına bulsa da, artıp tora. Menä bıyıl da, mäsälän, Tömän, Tobol ölkälärendä, Kemerevo şähärendä tatar balalarına tuğan telne uqırğa mömkinçelek tuğan.

Läkin problemalar bu ölkädäge barlıq qazanışlarnı da artıq planda qaldıra ala. Berençedän, çit regionnarda tatar telen yäki tatar telendä uqıtırlıq uqıtuçılar bik az. Yuğarı uqu yortların tämamlağan tatarstanlılar çit cirlärgä eşkä kitärgä aşqınmıy. Millättäşlärebez kümäkläşep yäşägän töbäklärdän yäşlärne respublika uqu yortlarında uqıtıp, alarnı kire üz tuğan yaqlarına eşlärgä cibärü problemanı öleşçä bulsa da xäl itär ide. Läkin bu oçraqta çittän kilgän abiturientlar öçen kvotalar buldıru mäs’äläse haman da çişelmägän. Xäyer, ayırım uqu yortları bu eştä berençe adımnı yasıy da başlağannar. Mäsälän, Tatar däwlät gumanitar institutı, pedagogiä universitetı. Respublikanıñ uqıtuçılarnıñ belemen kütärü institutı da kadrlar belän problemanı çişüdä zur öleş kertä. Alar tarafınnan Sverdlaw, Çiläbe ölkälärendä tatar tele uqıtuçıların äzerläw kursları oyıştırılğan.

İkençe zur problema – däresleklär häm uqıtu äsbapları citmäw. Läkin älege qıyın xäldän çığu öçen, Änisä Morozova süzlärenä qarağanda, respublika xökümäteneñ yäki cämäğätçelegeneñ genä tügel, ä çit töbäktäge tatarlarnıñ üzläreneñ dä tırışlığı, ücätlege kiräk. Qaywaqıtta, zakaz birep bastırılğan kitaplarnı da kilep almıylar, dip zarlandı Änisä xanım. Xäyer, bar töbäklär dä bertösle tügel. Kollegiä utırışına kilgän Perm’ ölkäseneñ Barda rayonı Mäğärif bülege citäkçese, däresleklär citmäw säbäple bez uqıtunı tatar telennän rus telenä küçerergä mäcbür. Şuña kürä, sezneñ qıyınlıqlarnı añlap, üzebezdäge tatar mäktäplärenä zaman taläplärenä turı kilgän uqu äsbapların bez üzebezdä genä bastıra alabız, dide. Bezdä monıñ öçen bastıru mömkinlekläre dä bar, äybät kenä eşläwçe uqıtuçılarıbız da citärlek, dide Zäynäp xanım Sakayeva. Xäyer, kollegiä utırışında qatnaşqan Udmurtiä, Perm’, Ul’yan ölkäläreneñ Mäğärif ministrlıqları wäkilläre dä tatar telen uqıtuda härçaq bulışlıq qına kürsätep toruları, tuğan tellärendä uquçı tatar balalarınıñ sanı yıldan-yıl artıp toru turında söylädelär. Tik barısı da şulay äybät bulğaç, aldan äytelgän problemalar qayan kilep çığa soñ, nigä tatar tele Tatarstannan çit töbäklärdä waqıt uzğan sayın ğämäldän çığa bara digän sorawlar ğına tınğılıq birmäde.

Mäğärif ministrlığınıñ kollegiä utırışında tağın ber qızıqlı çığış yasaldı. Tatarstan mäğärif xezmätkärläre älege cıyılışta yıraq Avstraliä mäğärif sisteması turında da işetä aldılar. Monıñ belän alarnı şuşı ildän elek yäşägän Tatarstanğa qunaqqa qaytqan İrek Ğärif tanıştırdı. Ul şulay uq respublika uqıtuçılarına Avstraliägä tatar emigratsiäse tarixın da söyläde. Şunısın da äytergä kiräk, utırışta iñ zur alqışlarnı näq menä İrek äfändeneñ çığışı aldı.

Gölnaz İlgizär

XS
SM
MD
LG