Ğäräb zialılarınıñ Ğäräb illäre aldında torğan problema qurqınıçlar turında ütkän yılda äzerlägän xisabı nıq qızıqsınu uyatqan häm bik küp keşe tarafınnan uqılğan ide. Anda ireklek bulmawı, xatın qız xoquqlarınıñ qısıluı häm mäğlümät, belem taratu töbäkneñ 3 töp citeşsezlege bulıp tora dip äytelgän ide. Bıyılğı xisapta töp ähämiät mäğlümät belemgä birelgän. Dokumentqa qarağanda, ğäräb illäre dönyanıñ başqa urınnarına qarağanda mäğlümätne alu häm taratuda nıq artta. Xisapnı äzerläwçelär moña ğäräb illäre üzläre ğäyeple, çönki alar senzura häm başqa çikläwlär şulsanda cämğiätneñ islam ruxına kileşle yäşäwen qarap baruçı politsiä belän ildä çiklewçe, sorı atmosfera buldıra dip yaza.. Ämma anda şulayuq AQŞnıñ citäklägän terrorğa qarşı suğış ğäräblär öçen belem alu mömkinçeleklären kimetep çikläde dip tä äytelgän. Quşma Ştatlarında ğäräb häm möselmannarnı tikşerü, Ğäräb illärennän kilüçelärneñ barmaq ezlären alu kebek eşlär AQŞtağı ğäräb studentlarınıñ sanın kimette. Könbatışta möselmannarğa qarşı xislärneñ köçäyüe, Ğıraq suğışı säbäple ğäräblärneñ açıunıñ qabaruı da ğäräb dönyası belän könbatış arasında mädäni almaşu, elemtälärne kimetügä kiterde. Ämma Xisapta terrorğa qarşı suğışnıñ in yaman çağılışı bolay dip añlatılğan: bu suğış qayber ğäräb illärendä rejimğa ireklekne qısu mömkinçelegen birde. Ayrım alğanda terrornı beterü öçen Ğäräb konvensiäse senzurağa işeklärne açtı. Cämğiätneñ xabärdärlelege öçen ireklek buluı zarur . İrekleneñ qısıluı töbäkneñ progress häm üseşen aqırınayttı. BMOsı öçen äzerlängän dokumentta äytelgän bu näticälär hiç şiksez debatlarğa säbäp bulaçaq.Çönki ütkän yılda äzerlängän xisabnı internetta ber millionnan artıq keşe uqığan ide. AQŞ däwlät departamentı xisabnı xuplasada, süzçe Adam Ereli näticälär turında turıdan turı komentar birmiçä genä Quşma Ştatları töbäktän kübräk studentlarnıñ Amerikağa kilüen telär ide dip äytep bolay däwam itte(audio) ğadi genä äytkändä bez açıq işekläre bulğan imin çiklär buldıru eşen tängälläw öçen bik tırışıp eşlibez. Dönyanıñ bu öleşennän uqu, yaña hönär öyränü , belem alu yaña tör täcribä tuplaw öçen keşelärneñ AQŞqa kileün häm öyrängännären täbäkkä üz cämğiätlärenä alıp barularınıñ ähämiäten añlıybız.
Qayberäwlär terrorğa qarşı suğış belän belem mäğlümät arasındağı elemtägä şiklänep qarıy. Livanlı xoquqçı yazuçı Cibil Mallat BMOnıñ xisabın xuplap, ğäräb xökümätläre terrornı cämğiätne izü qısu öçen qullanalar bu bik döres, ämma dokumentta äytelgän terrornı bastıru turındağı ğäräb konvensiäse 11nçe sintäberdän elek 1999nçe yılda köçkä kerdedip söyli. Ğäräb xökümätläre terrorizm konsepsiäsen repressiägä däwam itü öçen qullana bu döres, ämma monıñ belem mäğlümät belän küpme bäyläneşe bar äytä almim di xoquqçı. Mallat xisapta kiterelgän sannar çınbarlıqnı kürsätä dip belderä. Misal öçen BMO dokumentında ğäräb illärendä könenä meñ watandaş öçen 53 gazet qına basıla xälbuki täräqi itkän illärdä meñ watandaş öçen 285 gazet basıla. näşer itelgän ,basılğan kitaplar sanı da bik az, ''best seller'' kitap in küp 5meñ nösxä basıla .Büleklängän ädäbi äsärlärneñ basıluı tıyıla ala. Grekçegä tärcimä itelgän kitaplar sanı ğäräbçägä qarağanda 5 märtäbä artığraq .. Nişläp bula soñ digän sorauğa älbäättä nigezle sotsial politik reformalar ütkärelergä tieş digän cawap birep bula torğandır.Cibil Mattal mondıy xisaplarnı xuplap, bik centekle, qıyın eş dip maqtasa da, ul qıyulandıruçı tügel di Sonğı 20yılda ğäräb dönyasında här cirdä xätta televidiniädä dä xökümätlär tänqitlänep, ğäräb dönyası faciğäle xäldä dip äytelä, bik yaxşı ämma bez bu xökümätlärne cawapqa tartırğa tieşbez dip söyli.BMO kiläse 2 yılda ğäräb dönyası turında tağı ike xisap äzerlärgä cıyına
färidä xämit,praga
färidä xämit,praga