İrannıñ atom programması tiräsendäge ğauğa inde berniçä ay däwam itä, xörmätle tıñlawçılar. İke ay çaması elek Berläşkän Millätlär qarşındağı Xalıqara Atom Energiä Agentlığı İranda nıq bayıtılğan uran ezläre tabuwı turında xäbär itte. Mäglüm ki, mondıy uran, ğädättä, atom qoralı öçen qullanıla. Agentlıq, İran räsmilärenä añlatma birü öçen üktäberneñ 31-enä qädär waqıt birde, yuq isä mäsäläne İminlek Şurasına kütärü belän kisätte. Bu isä iqtisadi sanksiälär belän yanaw digän süz. İrannıñ atom qoralı östendä eşläwendä şiklänmägän Quşma Ştatlar, Tährannı kiçekmästän, xalıqara inspektorlarğa teläsä qaysı waqıtta, teläsä qaysı urında tikşerü ütkärergä mömkinlek birgän östämä protokol imzalarğa çaqırdı. Atom qoralı ösetndä eşläwen kire qaqqan İran räsmiläre andıy dokument imzalawğa soñı waqıtqa qädär qarşı çığıp kilde.
Sişämbedä, Xalıqara Atom Energiä Agentlığı birgän waqıt çığarğa 10 kön qalğanda, Tähranğa Fransiä, Britaniä häm Germaniäneñ tışqı eşlär ministrları kilep töşte. Alar belän bulğan oçraşudan soñ, Irannıñ Yuğarı İminlek Şurası sekretare Xäsän Rawhani, Tähran uran bayıtu eşlären tuqtatıp toraçaq, xalıqara inspektorlarğa üzeneñ atom programmasın tikşerü mömkinlege biräçäk digän belderü yasadı.
Qayber küzätçelär monı Yevropa diplomatiäseneñ zur uñıışı dip bäyäli. Yänäse, Waşington İranğa qırıs basım belän ireşä almağannı, Yevropalılar salmaq häm näticäle adımnar belän başqara. Fransiä, Britaniä häm Germaniä tışqı eşlär ministrları, Dominique de Villepin, Jack Straw häm Joschka Fischer, İranğa tınıç atom ölkäsendä yärdäm itergä, İran belän säwdäne arttırırğa täqdim itkän. İran yağınnan söyläşüdä qatnaşqan Xäsän Rawhani monı Yevropa belän İran arasında yaña çor başlanu dip atadı.
Räsmi Waşington bu xäbärne uñay bäyäläsä dä, älegä quanırğa aşıqmıy. İndoneziädä säfärdä yörgän amerikan prezidentı George Bush, çärşämbedä bolay dip belderde:
Audio (George Bush)
"İranlılar bar dönya tarafınnan quyılğan taläplärne qabul itä kebek kürenä. Xäzer alar monı isbatlarğa tieş. Xärxäldä bu uñay täräqqiät."
Xäsän Rawhani İran östämä protokolğa imza quyaçaq, dip wäğdä itsä dä, monıñ qayçan eşlänäçägen äytmäde. Çärşämbedä İran prezidentı Möxämmät Xattami, bu mäsäläne başta İran parlamentı tikşeräçäk dide. Uran bayıtu eşlären tuqtatuğa kilgändä, Rawhani süzlärençä, Tähran bu çarağa waqıtlıça ğına baraçaq, üzeneñ yaxşı niäten kürsätü öçen.
Şulay itep, räsmi Tähran küptän kötelgän, möxim belderü yasasa da, cawapsız sorawlar qala birä. Yaqın arada Xalıqara Atom Energiä Agentlığı inspektorları İranğa barıp, çeterekle urınnarda tikşerülär başlar dip kötelä. Şunnan soñ Agentlıq başlığı Möxämmät Äl-Baradei İrannıñ atom programması turında xisap totaçaq. Räsmi Tähran birgän wäğdälärneñ qimmäte şunda açıqlanaçaq.
Ali Gilmi, Praga
Sişämbedä, Xalıqara Atom Energiä Agentlığı birgän waqıt çığarğa 10 kön qalğanda, Tähranğa Fransiä, Britaniä häm Germaniäneñ tışqı eşlär ministrları kilep töşte. Alar belän bulğan oçraşudan soñ, Irannıñ Yuğarı İminlek Şurası sekretare Xäsän Rawhani, Tähran uran bayıtu eşlären tuqtatıp toraçaq, xalıqara inspektorlarğa üzeneñ atom programmasın tikşerü mömkinlege biräçäk digän belderü yasadı.
Qayber küzätçelär monı Yevropa diplomatiäseneñ zur uñıışı dip bäyäli. Yänäse, Waşington İranğa qırıs basım belän ireşä almağannı, Yevropalılar salmaq häm näticäle adımnar belän başqara. Fransiä, Britaniä häm Germaniä tışqı eşlär ministrları, Dominique de Villepin, Jack Straw häm Joschka Fischer, İranğa tınıç atom ölkäsendä yärdäm itergä, İran belän säwdäne arttırırğa täqdim itkän. İran yağınnan söyläşüdä qatnaşqan Xäsän Rawhani monı Yevropa belän İran arasında yaña çor başlanu dip atadı.
Räsmi Waşington bu xäbärne uñay bäyäläsä dä, älegä quanırğa aşıqmıy. İndoneziädä säfärdä yörgän amerikan prezidentı George Bush, çärşämbedä bolay dip belderde:
Audio (George Bush)
"İranlılar bar dönya tarafınnan quyılğan taläplärne qabul itä kebek kürenä. Xäzer alar monı isbatlarğa tieş. Xärxäldä bu uñay täräqqiät."
Xäsän Rawhani İran östämä protokolğa imza quyaçaq, dip wäğdä itsä dä, monıñ qayçan eşlänäçägen äytmäde. Çärşämbedä İran prezidentı Möxämmät Xattami, bu mäsäläne başta İran parlamentı tikşeräçäk dide. Uran bayıtu eşlären tuqtatuğa kilgändä, Rawhani süzlärençä, Tähran bu çarağa waqıtlıça ğına baraçaq, üzeneñ yaxşı niäten kürsätü öçen.
Şulay itep, räsmi Tähran küptän kötelgän, möxim belderü yasasa da, cawapsız sorawlar qala birä. Yaqın arada Xalıqara Atom Energiä Agentlığı inspektorları İranğa barıp, çeterekle urınnarda tikşerülär başlar dip kötelä. Şunnan soñ Agentlıq başlığı Möxämmät Äl-Baradei İrannıñ atom programması turında xisap totaçaq. Räsmi Tähran birgän wäğdälärneñ qimmäte şunda açıqlanaçaq.
Ali Gilmi, Praga