Bu kampaniägä yıl buyı aldan äzerländelär, zur-zur aqçalar bülende. Matur-matur käğäz-blanklar, maxsus buqçalar äzerlände. Xätta, can isäpçelärneñ kükrägenä maxsus tamğalar eläkterdelär. Häm uzğan yılnıñ 7nçe oktäberendä sanıy başladılar. Küpme aferistlar xalıq sanın alabız dip, yalğız apalarnıñ işegen şaqığandır. Küpme sanawçılarnıñ çalbar balaqların häm sıyraqların ixatadağı usal etlär teşlägänder. Monısın sanawçı bulmadı. Şulay da, iñ yamanı – fatirlardağı häm işek aldında, qapqa qarşında bäylängän häm bäylänmägän etlär buluın can isäpçelär jurnalistlarğa söyläp tordılar. Niçek bulsa buldı, et örderepme, keşe kölderepme – sanadılar. Qayberäwlärebezneñ öyenä atna buyı sanawçılar kilmägänlege üze ber xikmät buldı. Domoupravlenie yäki cirle üzidaräneñ xisap kenägäläre aşa ğına sanaw täcribäse bar. Ul sovet zamannarı sınalğan ısul – domovaya kenägädä barısı da yazılğan – pasportı da, milläte dä, cenese dä, tuğan yılı da.
Yarıy, bik zur eş bit ul xalıq sanın alu. Ütep kitte ul. Räsäy xalqı kötkännän kübräk bulıp çıqtı. Bigräk tä ayırım şähärlär sanın qarasañ, xalıq bik küp ürçegän. Säbäbe – cirle xakimiätlär törle l'gotalar, tüläwlär, transfertlar alu öçen keşelärneñ sanın arttırıp kürsätkännär. Pensionerlar häm balalarnıñ sanı küp bulsa, şulay uq sotsial' yaqtan planlaştıru caylıraq ikän. Niçek tä üzäk xakimiättän kübräk yärdäm alu öçen. Xäzer inde pasport östälendä eşläwçe apalar qan yılıy – propiskağa basqan keşelärneñ sanı cirle xakimiätlär raport birgän sannan xätsez qalışa ikän. Qayan tapsın ul qädär xalıqnı pasportlar bülegendäge kapitan häm mayor apalar. Oçı-oçqa yalğanmıy, dip zarlana Eçke eşlär ministrlığınıñ qayber xezmätkärläre.Yarıy, niçek bulsa bulğan, ütkän. Ä menä kemneñ tuğan telendä söyläşüen yäki söyläşmäwen, ğomumän nindi telne tuğan tel dip sanawın tögäl itep äytü qıyın dilär. Rusiä prezidentınnan tuğan telegez nindi dip soradılar, ä küpçelek xalıqtan sorap mäşäqätlänmädelär. Tatarlarnıñ da härqaysınnan, qaysı qäwemnän bulasıñ, 8-9 törkemneñ nindie siña yaqın dip töpçenmädelär. Ä keşe üz milläten niçek bilgeläsen? Monı bit mäktäptä dä öyrätmi idelär.
İnde yaqınça yomğaqlar yasalğaç, barıber tatarlarnıñ şaqtıy artuın işetäbez. Ä bälki elektän kimetep yazılğanğa mondıy uñış küzäteläder. Şulay da, beläse kilä bit – bez küpme häm nindi? Yuğarı belemlelär küpme, eşsezlär, eşsezlär, fatirsızlar, fatirlılar? Qayda nindi millät saqlanğan, qayda kimegän yäki artqan? İnde wäğdä itelgän oktäber ütte. Xalıq sanın alğan öçen medal'lär, büläklär tapşırıldı. Bu atnada Tatarstan jurnalistlarına da büläklär eläştelär. Döres, nişläpter can isäptä aktiv qatnaşqan bäysez ğazetlarğa büläk yuq. Ä milli sostavqa bitaraf bulğan häm can isäpkä formal' qarağan qayber däwlät basmaları büläklände. Anısı da ayanıç tügel. Soñğı yılnıñ iñ bäxäsle sorawına haman tögäl cawap yuq. Tatarlar häm başqa millätlär qayda, küpme yäşi? Tatarstanda, Başqortstanda küpme alar? Üzgäreşlär qaysı yaqqa? Kemnär ürçegän, kemnär kimegän? Ägär dä Başqortstanda çınlap ta ber millät ürçep, ikençese kimesä monıñ säbäbe nindi? Qaya quyğannar ul millättäşlärne? Ägär dä çınnan da qayber rayonnarda tatarlar bermä-ber kimegän ikän, bu säyäsätne alıp barğan türälärgä ni äytergä? Bigräk tä bu Başqortstan prezidentın saylaw waqıtında bik möhim.Bu atnada ğäyre räsmi şundıy mäğlümat kilde. İmeşter, başqa töbäktäge can isäp näticäläre bu közdä çığarılsa da, Başqortstandağı demografik xälne xäzergä açmasqa cıyınalar ikän. Bu eşne cirle türälär genä tügel, Mäskäwdäge ağaylar tırışqan oçraqta ğına şulay eşläp bula. Bälki bu farazlar aqlamas ta. Şulay da, xökümät quşqança, aldan wäğdä itelgänçä can isäp yomğaqları xalıqqa citkerelmäw şaqqatırğıç ber xikmät. Bu tabışmaqnıñ çişelüen kötep qalabız.
Rimzil Wäli
