Accessibility links

Кайнар хәбәр

Zamanında Amerikağa qarşı eşlägän Rusiä ğalimnärenä Quşma Ştatlar yaña eş täqdim itä


Atom qoralınıñ şikle qullarğa elägüennän qurıqqan Quşma Ştatlar soñğı waqıtta Rusiäneñ eşsez qalğan xärbi belgeçlären "urnaştıru" mäsäläsenä zur iğtibar birä. Quşma Ştatlarnıñ Energiä ministrlığı bu programmağa yözlägän million dollar aqça bülep birde. Rusiä ğalimnäreneñ moñarçı ser itep saqlanğan cixazları uzğan atnada Philadelphiada ütkän ber kürgäzmädä kürsätelde

Rusiäneñ fäne, bigräk tä fundamental fäne turında ike närsä äytep bula, xörmätle tıñlawçılar. Berençedän, ul şaqtıy alğa kitkän. İkençedän – xäyerçe. Tieşle xezmät xaqı almağan ğalimnär, şul isäptän yäşeren, xärbi ölkädä eşlägännäre, yäşäw çaraların çittä ezlärgä mäcbür. Näticädä atom texnologiäse, küpläp üterü qoralı kebek närsälärneñ terrorçılar qulına elägü qurqınıçı tua. Menä şuşı qurqınıçnı kimetü maqsatı belän Quşma Ştatlar Rusiä ğalimnäre belän xezmättäşlek urnaştırırğa tırışa. Uzğan atna Amerikanıñ Philadelphia şähärendä "Mullıq häm İminlek xaqına xezmättäşlek" dip atalğan ike könlek kürgäzmä-konferensiä ütte. Anda elekke sovet illärendä, Rusiä, Ukraina, Qazaxstanda citeşterelgän 140-lap cihaz kürsätelde. Bu cixazlarnıñ kübesen amerikannarnıñ moñarçı kürgäne yuq ide äle. Ber uylap qarasañ, kem äytmeşli, xikmätle xäl bit bu! Salqın suğış çorında, yabıq şähärlärdä, yäşeren laboratoriälärdä, doşman sanalğan Amerikağa qarşı köräşü öçen uylap çığarılğan cihazlar, xäzer şul ilneñ üzenä alıp barıp kürgäzmädä kürsätelä. Maqsat – amerika aqçası yärdämendä bu elekke xärbi texnologiälärne tınıç tormışqa yaraşlı itep, faydağa cigü. Älege çara Amerikanıñ energiä ministrlığı ximayasında, Rusiäneñ Atom energiä ministrlığı qatnaşında oyıştırıldı. Quşma Ştatlarnıñ Energiä ministrı Spencer Abraham, kürgäzmädäge cihazlarğa yuğarı bäyä birde:

Audio (Spencer Abraham)

"Bersüzsez, bu texnologiälärneñ kübese dönya-küläm bazarda qullanış taba ala. Kürgäzmägä quyılğan 100dän artıq cihaznı kommersiä nigezendä törle tarmaqta qulalnıp bula. Atom yağulığı, ğäläm öyränüdän alıp, nano-texnologiägä qädär. Anda xätä terrorğa qarşı köräşü cihazları bar, äytik, sürät tanu programmaları, ximik-biologik matdä tapqıçlar. "

Bu cihazlar, Mäskäwneñ Kurçatov isemendäge Atom İnstitutı kebek abruylı urınnarda citeşterelgän. Salqın suğış çorında bu İnstitutta 10 meñläp keşe eşläde. Sovet Berlege tarqalğannan soñ bu belgeçlärneñ zur öleşe eşsez qaldı. Konferensiädä çığış yasağan Rusiäneñ Atom energiä ministrı Aleksandr Rumyansev, älege çara, bigräk tä yabıq şähärlärdä eşlägän ğalimnärgä yaña mömkinleklär aça dide:

Audio (Aleksandr Rumyansev)

"Älbättä, xärbi texnologiäne tınıç tormışqa yaraqlaştıru – ciñel eş tügel. Älege konferensiä bu yünäleştä yaña adım bulaçaq."

Abaraham belän Rumyansev Rusiä belän Amerikanıñ şuşı ölkädä berençe urtaq proyekt turında iğlan itte. Rusiäneñ Snezhinski isemle yabıq şähärendä zamanında atom institutında eşlägän 100-läp belgeç Spekt-Conversion isemle şirkät oyıştırğan bulğan. Xäzer bu şirkät Kaliforniädäge Numotech kompaniäse belän berläşep, yuğarı sifatlı meditsina cihazları çığara başlamaqçı. Snezhinski şähärendä bu uñaydan 433 yaña eş urını buldırıla. Berençe 3 yılda proyektnı Amerikan xökümäte finanslayaçaq.

Ali Gilmi, Praga
XS
SM
MD
LG