Watanım Tatarstan gäzitendä «Kandidatlarnıñ matdi xäle» digän isem astında mäğlümatlar tuplanması basıldı. Mäsälän, Fändäs Safiullinnıñ yıllıq kereme – 289 meñ tiräse, häm tağın yılına 45 meñne pensiä räweşendä alğan. Qazanda 1 fatirı, yazlığı, häm 1000 kv.metr cire bar. Salimxan Äxmätxanovnıñ yıllıq kereme - 289 meñ, Mäskäwdä 1000 kv.metrı cire, Sarmanda yortı belän bergä 6 meñ kv.metr zurlığındağı bilämäse bar. Tälğät Abdullinıñ keremnäre botenläy yuq ikän. Ul barı tik Qazanda 1 fatir, Mazda626, Toyota Land Cruiser , Linkoln avtomobillärenä iä. Rinat Ğöbäydullin uzğan yılnı 2 million tiräse açqa eşlägän, Yäşel Üzändä fatirı, yortı, cire bar, Qazanda 1500 kv.metrlı cir büleme, Jiguli häm ike BMV maşinaları bar, bankta 6 million sum aqçası yata. Rinat Möxämmädievnıñ yıllıq kereme – 35 meñ tiräse, 280metrlı yortı, 2 meñ kv.metr jire, ike garajı, Mäskäwdä fatirı häm «Chevrolet Blazer», «Niva» maşinaları bar.
Gäzitlär nämzätlärneñ matdi xäle turında mäğlümatnı här sanda birep barırğa wäğdä itä.Восточный экспресс atnalığı da bu temağa iğtibar kürsätä häm nämzätlärneñ baylığın çağıştırıp, iñ qibatlı maşina iäsen, iñ zur açqa eşläwçene bilgelägän. Mäsälän, maşinalar bäygesendä Sergey Şaşurin ciñgän, anıñ Linkoln maşinası bar. İkençe urında - Toyota Land Cruiser maşinası belän Tälğät Abdullin, öçençe bulıp – Chevrolet Blazer maşinası belän Rinat Möxämmädievnı kürep bula. İñ zur aqçanı Ayrat Xayrullin eşli, anıñ yıllıq kereme – 3 millionğa yaqın. Annan soñ 2 million 300 meñlek eş xaqı belän Rinat Ğöbäydullin bara. Öçençe urınnı 700 meñlek kerem belän Aleksandr Ştatin bili.
Şul uq gäzit Çallıdağı saylaw aldı kampaniäse üzençälekläre turında yaza. Xäbärçe yazğança, bu okruğta Mäskäw keşese ciñärgä mömkin. Mäqälädä äytelgänçä, töp köräş Oleg Morozov, Fail İbätov häm Bulat Yanborisov arasında barır dip kötelä. Bu keşelärneñ ikese – Mäskäwdän. Fail İbätovnıñ säyäsi reklaması tä’sirle, ä Oleg Morozov administrativ resursqa tayana, dielä älege yazmada. «Mäskäw keşese ciñärgä mömkin..» dip yazğanda gäzit xäbärçese kemne küz aldında totqanın sizdermi, ämma Morozov familiäsen yışraq qabatlıy. Звезда Поволжья gäzite dä saylaw aldı kampaniäsen üzenä yaqtırtıp bara. Soñğı waqıtta siräk kenä çığa torğan bu gäzitneñ yaña sanında, ütkän yal könnärendä uzğan säyäsi qorıltaynıñ näticäläre xaqında ğibrätle yazma urın aldı. Anda «Tatarstan - yaña ğasır» xäräkäte äğzäläreneñ cıyılışı häm alarnıñ «Berdäm Rusiä» firqäsenä teläktäşlek kürsätüe turında süz bara. Mäqälädä, «citäkçelär älege xäräkätne xakimiät firqäse belän xezmättäşlek kilep çıqmağan oçraq öçen saqlap qalırğa bulğannar», digän fiker ütkärelä.Zaman gäzite «Saylawlar –2003» digän säxifä açıp, saylawlarğa bağışlanğan yazmalarnı berläşterep birgän. Anda mäsälän Mirxafizan digän isem belän beräw, nämzätlär isemleklärenä qarap tuğan uy-fikerlär belän urtaqlaşa. Sigez yıl däwamında deputat bulıp, ber baygurä yañadan mandat yawlıy, «açlarnı aşatırğa wäğdä itkän ide, inde 8 yıl uzdı, tormış haman da rätlänmäde», dip yaza avtor. Nämzätlär arasında, «Tatarstan ikmägen aşap, tatarnı et itep sükkän ölkän abzıyqaylar da bar», dip däwam itä süzen ul. «Alar bezgä örä tora, bez yılmayıp yöri torabız, alarnı saylıy torabız. Şul kiräk bezgä, yalağay tatarlarğa!» dip fikerläre belän urtaqlaşa yazmanıñ avtorı Mirxafizan. Menä anıñ yazmasınnan ber özek:
«Ber kandidat üz okrugında äbi-çäbigä çäy-şikär öläşkän, dilär. Keşesenä küñelen tartmasa da, küçtänäçkä tarta şul, qähär suqqırı. Bezneñ äbilär, räxmät äytep küçtänäç alğanda, «Balaqayım, sine saylarmın», - dip wäğdä dä birep qalalar şul. Deputat bulıp saylanğannardan ayırmalı bularaq, äbilär süzdä tora. Cämäğät, min sezne küçtänäçtän baş tartırğa çaqırmıym, birgändä – alığız! Dürt yılğa ber genä birelä ul mondıy küçtänäçlär. Ämma saylaw uçastogına barıp, tawış birgändä sez dä qızıq itegez, tawışığıznı uylabraq, küçtänäç öläşergä kesäse sayraq keşegä biregez. Deputatqa ğına wäğdä bozarğa dimägän bit. Saylawlarğa baru-barmaw, kemne saylaw-saylamaw, bilgele härkemneñ şäxsi eşe. Ämma saylawlardan soñ niçek yäşärbez? Xalıqnıñ nindi, xakimiäteñ dä şundıy bula ul...» - dip yaza anda Mirxafizan isemle avtor.Şunda uq, «Saylawlarğa yaña tör xäylä» digän yazma basılıp çıqtı. Anıñ avtorı Räsim Xäbibulla, saylawlarğa bäyle sotsiologik tikşerenülär turında yaza. Mäqälä avtorınıñ öyenä soraştıruçı kilgän dä «Kiläse atnada saylawlar bulsa, nindi säyäsätçelärgä tawış birer idegez» digän soraw birgän. Läkin älege isemlektä Fändäs Safiullin, Färidä Ğäynullina, Razil Wäliev, Tufan Miñnullin, Robert Miñnullin kebek säyäsätçelär yuq. «Sez qaysı radiodulkınnı tıñlıysız?» digän soraw da birelgän aña. Radiolar isemlegendä nindi genä yuq, ämma «Quray», «Tatar radiosı», «Azatlıq» kertelmägän, dip yaza Räsim Xäbulla. «Sez nindi gäzitlär uqıysız?» dip qızıqsınğan soraw birüçe keşe, läkin isemlektä Şähri Qazan, Mädäni comğa, Mäğrifät, Tatarstan yäşläre, Zaman gäzitlärenä urın tabılmağan. Şuşı soraştırudan soñ, Räsim Xäbibulla respublika sotsial öyränü üzägenä üpkäli häm uquçılar belän bergä bu oyışmanı mäxkämäğä birergä täqdim itä. Saylaw aldı teması anıñ belän genä tämamlanmıy, tawış birügä qädär bulğan 2 atna eçendä bu xaqtağı söyläşülärgä qaytırbız äle.
Mäğrifät gäzite ««Qara tamğa»lı tatar» digän baş astında külämle äñgämä bastırdı. Gäzit xäbärçese Daniä İsxaqova Bäläbäy tatar gimnaziäse citäkçese Nurmöxämmät Xösäyenov belän äñgämä ütkärgän. Ul äñgämä şuşı baş isem astında basılıp çıqtı. Xäbärçe gimnaziä direktorınnan ni säbäple Başqortstan Prezidentı wazifasın däğwä itärgä teläwenä añlatma sorıy. Üz qararın ul «köräşergä isäp, tatarlarnı ezärlekläw däwam itä», dip añlata. «Sezneñ tormışığızğa könläşerlek tügel, sez härçaq närsägä bulsa da köräşäsez, ğädelsezlekkä qarşı çığasız, borçılasız...Sez armadığızmı?» - digän soraw birä aña xäbärçe. Menä Nurmöxämmät Xösäyenovnıñ cawabı.«Äye min ğadi keşe häm moña künegü, tüzü bik awır. Ükerep yılıysı, bar närsäne dä taşlıysı kilgän oçraqlar da buldı. Sabır itäm, tışqa çığarmasqa tırışam. Tüzärlek mäl betkäç, maşinamnı zur tizlektä quıp şähär çitendäge ber urmanğa kitäm. Anda ber alan bar, şunda barıp maşinamnıñ tägärmäçlären cir yırtqançı ber urında äyländeräm. Qıçqıram, qara energiämne çığaram. Annarı maşina eçennän çığıp, ozaq qına urmannıñ tınlığın tıñlıym, saf hawa sulıym, şunıñ belän tınıçlanam. Allah qödräte çiksez, aña ışanıçım bulmasa, min küptän sınğan bulır idem, möğayın. Minem kebek keşelärdän duslar ğına tügel, tuğannar da çitläşä. Min bu yaqtan bik bäxetle, iñ awır häm şatlıqlı çaqlarımda minem yanımda ğailäm, duslarım, fikerdäşlärem, xalqım buldı».
İslam dine häm Allah qödräte turında mäqälälär bu atnada yışaydı. Çönki izge Ramazan ayı tämamlana häm Uraza ğäyete yaqınlaşa.Şähri Qazan gäziteneñ dingä bağışlanğan säxifäsendä Qäder kiçäse belän qotlaw häm anıñ mäğnäse turında añlatma basılıp çıqtı. «Qäder kiçäsendä ğibädät qılu meñ ay namaz uqudan izgeräkter. Ramazan ayında qayber izgeleklärgä dä 100 meñ sawap yazılır.»- dielgän älege añlatmada. Diniä näzaräteneñ baş qazıye Ğäbdelxaq xäzrät äytkänçä, bıyıl Qäder kiç noyäberneñ 22senä turı kilä. Ä inde 25nçe noyäberdä – islam dineneñ zur bäyräme – Ramazan ğäyete, ikençe törle äytkändä Ğäydel-Fitr köne bula.
Bäyräm teması başqa gäzitlärdä dä kütärelä.Bikä Timerova.