840millionnan artıq keşe –bu inde cir yözendä här 7nçe keşe bu kiçtä aç kileş yoqlarğa yataçaq digän süz .Bu fäciğä bulmasqa tieş ide. 1996-nçe yılda BMO konferensiäsendä dönyanıñ bay illäre dönyada açlar tieşençä tuqlanmağan keşelär sanın 2015nçe yılğa qädär yartılap kimetergä wäğdä itkän ide. Ämma 25-nçe noyäberda BMO azıq tölek häm Awıl xucalığı Oyışması FAOnıñ iğlan itkän xisapta bu mäqsatqa 2015nçe yılda ireşü mömkin tügel dip belderelä.Çönki aç keşelär sanı 90-nçe yılnıñ ikençe yartısında 18millionğa artqan.Tieşençä tuqlanmağan keşelärenñ kübese 3nçe dönya illäre , Afrika häm Aziädä yäşäsä dä, alarnıñ 34millionı eleke kommunistik illärdä, yäğni elekege SSSR häm könçığış yevropa illärenä turı kilä.FAO süzçese John Riddle tieşençä tuqlanmağan keşe normal tormış alıp baru, eşläw öçen citärlek kaloriä almağan keşe dip äytep (audio) citärlek, tieşençä tuqlanmağan keşe üle ala, ämma ğomumämn alar sälämät bulmağan öçen başqa närsälärdän ülä. Alar çirli ala, yäki nindider infeksiä säbäple qarşılıq kürsätä almıy ülä.
FAOnıñ tikşerenüläre , Sovetlar Berlege häm Yugoslaviäneñ taraluınnan soñ bu illärdä açlar sanıñıñ 25tän 34millionğa artuın kürsätteBaltıyq illäre häm könçığış yevropanıñ küpçelek illäre bu facigäne tuqtata aldı. Şulay da tieşençä tuqlanmaw Bosnia, Herzegovina, Bolgarstan Serbiä häm Çernogoriädä möhim problema bulıp tora.Xisapqa qarağanda, Azärbaycan,Qazaxstan,Üzbäkstan häm Gruziädä xalıqnıñ 20-belän 35% tieşençä tuqlanmıy.Ärmänstanda xalıqnıñ yaqınça yartısı häm Tadcikstanda 70% citärlek aşıy almıy.FAOnıñ xisabın äzerläwçwläedän Ali Gürkan Arslan Qıtay 1990-nçe yıllar başlarında üzendäge açlar sanıñ nıq kimetsä dä, bu tırışlıqlar äle kimi bara di Gürkan süzlärençä(audio) älbättä qayber illär küpkä yaxşıraq eşläde , progress däwam itä.Ämma global däräcädä aqırınayu küzätelä, bu isä 1996-nçe yılda quyılğan mäqsatqa ireşüneñ qıyın buluın kürsätä.
Gürkan Latin Amerika häm Karibiktä citärlek tuqlanmawçılar sanınıñ kimüen, Braziliä, Panamanıñ uñışları öçen büläklänüen , Bagladeş, Haiti, Vietnam,Kenya häm Mozambiktä dä açlar sanınıñ kimüen ämma Hindistan,İndoneziä,Nigeriä,Pakstan häm Sudanda artuın söyläde. Ali Gürkan Arslan xisap tik ekonomik üseş tügel ä awıl xucalığı sektorında yaxşı näticälärgä ireşüneñ açlar sanıñ kimetügä kiterüen kürsätä di.Könyaq Afrikada AİDS,spid çireneñ kiñ taraluı, tieşençä tuqlanmawda möhim faktor buldı .FAOnıñ xisabında bolay dielgän: Afrikanıñ qayber öleşlärendä fermalarnıñ 70%tı eşçälären yuğalttı , eşçelärneñ dürttän ber eleşe ülde yäki eşli almıyaçaq qädär xästä . Bu aşlıq üsterüne genä kimetmäde, ä bu eşne belüçelär sanıñ , anı kiläçäk buınnarğa öyrätäçäk keşelär sanıñ da kimette. Gürkan(audio)
başqa ber säbäp isä sonğı distä yılda küzätelgän azıq tölek citeşsezlege.Citeşsezlekneñ proporsiä häm törläre artqan sayın ul illärdä tieşençä tuqlanmawçılar sanı arta
Azıq tölek qıtlığınıñ 40% qorallı konfliktlar, 60% qorğaqlıq kebek tabiğıy afetlär näticäsendä xasıyl bula .FAOnıñ süzçese Riddle Afrikada cünläp tuqlana almaw, yarım aç yäşäwçelär sanıñ artuına Kongoda ozaq waqıt däwam itkän qorallı konflikt säbäp di. Riddle 1994,95nçe yıldan birle açlar sanınıñ artuı yaña tendensiäme ,ällä waqıtlı küreneşme.moñı belgeçlär 3-4 yıl küzätep barğannan soñ beläçäkbez dip söyli. BMOnıñ 96-nçe yıldağı summitında bayraq illär yarlılqarğa yardäm wäğdä itsä , dä wäğdälär ütälep betmäde, Wäğdä itelgän programmalar ğämälgä quyılmadı. FAO ütkändäge xataların öyränep açlıqqa qarşı yaña programma täqdim itä. Täğdimnär arasında yarlı awıl cirlärendä awıl xucalığın yaxşırtu, tabiğıy resurslarnı täräqi itü, saqlaw, awıl xucalığı infranstrukturasın ,bazarnı kiñäytü häm moxtaclarnı azıq tölek belän tämin itü bar.
färidä xämit,praga
färidä xämit,praga