William Safireneñ fikerençä, prezident Putin häm anıñ KGBsı mass media östennän üz kontroilen urnaştıruı häm oppozitsiäneñ fond çığanaqların qulına eläkterüe belän Russiädä ber partiä xakimiäten kire qaytardılar. Bu atnadağı saylaular siloviklarnı xakimiätkä kiterde häm Putingä kiläse yılnıñ yazında ğömerlekkä prezident buluına yul aştı. Rusisäneñ qısqa şämerle demokratiä täcribäse ülde. Saylaularnıñ näticäse xikayäneñ ber öleşe turında ğına söyli. Xökümät väkillärennän häm bäysezlärdän torğan Putin partiäse Dumadağı urınnarnıñ yartısın aldı. Elekke kompartiä ikegä bülende häm yaña fraksiä Putin lagerına küçte. Zirinovskiy yaqlılar da xäzer siloviklarnı sälamlıylar. Liberal oppozitsiägä kilgändä , demokratik reformaçılar Yavslinskiy, Nemtsov häm Çubaislar berlşä almadılar häm demokratik ideallarnıñ yaqlauçı partiälärneñ bers edä 5 protsentlıq kirtäne ütä almadı. Siloviklarnı ber komisarı liberal reformaçılarnıñ tarixi missiäse tämamlandı dip äytte. Putin Kremeleneñ çın demokratiä buldırırğa telägän oppozitsiäne ciñüeneñ ike säbäbe bar. Aqça häm media. Partiä oyıştıru häm xökümätkä qarçı kanpaniä alıp barır öçen aqça kiräk. Bay oligarxlar dävlät üzläreneñ mal-mölkäten konfiskatsiälämäsen dip aqça birmädelär. Putin saylaulardan alda alanıñ qayberlären ildän kitärä mäcbür itte , iñ bayısın törmägä utırttı. Läkin, ber partiäneñ xakimiätne üz qulın aluınıñ töp säbäbe media östennän qatıqullı kontrol buldı. Bez bäysez mätbuğat bulmıyça torıp demokratiäneñ bula almayaçağına tağı ber märtäbä tanıq buldıq. Putin Rusisädä mätbuğat ireklegen yuqqa çığardı. Näticäsä Ruslar televideniädä ber genä närsäne kürälär häm töp gazetalarda ber q näräsne uqıylar. Ul da bulsa rejimgä mätxiä. Üzgä fikerlelär kommunizm çorında bulğanı kebek salqın Sebergä cibärelmilär, läkin, alar üz tauışların işetterüdän mäxrim itelälär. Yözärlägän çit il küzätüçeläre Putin keşelärenneñ xakiiät belän yauızlanuların xäbär itkän häm Yevropada İminlek häm Xezmätätşlek Oyışması demokratik protsesta artqa kiteş bar dip beldergän bulsa da, Putin saylaular namuslı, irekle, açıq häm demokratik buldı dip äytte. Närsä eşlärgä? 8 industrial demokratik illär törkemendä aftoritar Rusisägä urın bulmasqa tieş. Fransiä häm Germaniäneñ citäkçeläre anti-amerikan , läkin anda demokratiä xökem sörä häm xalıq administratorlarnı üzgärtä ala. Rusisädä bu mömkin tügel. Şul säbäple ezärleklävçe Russiäne BMOnda Yevropanıñ tauış birendä küper rolen uynauçığa äyländerüne onıtıyıq. Russineñ Ğıraqta tärtip unaştıru öçen yardämen dä onıtıyıq. Aqça häm medianı kontrol itü yulı belän Putinizm üskändä Ğıraqlılarğa andıy ürnäk kiräkmi. Bez autokratik Rusisä belän eş itkändä realistik bulrğa tieşbez. Anıñ xalıq sanı kimi barsa da, yaña keşese yaña şeşädän elekke vodkanı eçsä dä, ul Yaqın çit illärdä imperial maqsätläre bulğan atom dvläte bulıp qala birä. Demokratiäne eksport itärgä telägän amerikannar bularaq , bez Putin kul.ltınıñ uñışı säbäple xakimiät häm ireklek mäsäläsendä tieşle sabaq alırğa tieşbez. Xökümätneñ medianı häm aqçanı kontrol itüe , politik türälärgä xakimiäten nığıtuına mömkinlek birä. Bez moña här cirdä qarşılıq kürsätergä tieşbez . Maqälä aftorı Safireneñ fikerençä, tınıçlıq sannarda imin bula, demokratiä iñ yaxşısı törlelek belän saqlana.
Färit İdelle, Praga.
Färit İdelle, Praga.