Yıraq şärektäge Saxa-Yäkutiä Respublikasın Tatarstan belän närsä berläşterä ikän, xörmätle tıñlawçılar? Bu ike respublika ber bersennän bik ayırıla torğan klimat zonalarında urnaşqan. Yäşäw şartları buyınça da ber bersenä oşamağan. 3 million kvadrat kilometr mäydanğa cäyelgän Yäkutiä, Tatarstannan 44 tapqır zurraq ilep çığa, ä anda yäşägän keşelärneñ sanın alsaq, ul Tatarstandağı xalıq sanınnan 4 tapqırğa yaqın azraq, 1 million ğına. Yäkutiänıñ cir baylıqları bik küp, anda Rusiädäge kümerneñ 47 protsentı, almazlarınıñ 98 protsentı, häm altınnıñ 30 protsenttan artığı bar dip isäplänä.
Ämmä sannar ike respublikanıñ ber bersenä ruxi yaqtan bik yaqın buluın kürsätä almıy şul. Ä bit Saxa-Yaqut xalqınıñ da näk Tatarlarınıñ kebek tuğan telne, ädäbiätne saqlaw kebek tabiği mänfäğätläre bar.
Çärşämbe könne Yäkutiäneñ keşe xoquqları buyınça wäkile Yefim Protopopov üzeneñ Qazandağı kollegaları belän oçraşır öçen Qazanğa kilgän ide. Anı Tatarstan keşe xoquqları komissarınıñ täcribäse bik qızıqsındıra, Yäkutiäda andıy wazifa bıyılnıñ mart ayında buldırılsa, Tatarstanda andıy wäkil mänä 3 yılğa yaqın eşli inde. Yäkutiä qunağına Tatarstannıñ keşe xoquqları buyınça wäkile turındağı qanun üzeneñ konkret häm bay eçtälekle buluı belän bik oşağan. Näticädä, Yefim äfände üz respublikasına qaytqaç, şundıy uq cirle qanunğa tözetmälärne kertü eşen başlayaçaq.Yefim äfände süzlärençä, Yäkutiäda, näk Tatarstanda kebek ük keşelärne iñ yış borçığan qıyınlıqlar, sotsial' iminlek häm xoquq saqlaw orğannarınıñ ğamälläre, mäsälän grajdannarınıñ toraq alu häm eşkä urnaşu xoquqları, mäxkämälärdä häm törmälärdä tatarlarnıñ xoquqların çikläw oçraqları.
Cirle xalıqtan başqa Yäkutiäda böten Rusiädän häm hättä SNG illärennän vaxtağa kilgän geologlar, tezüçelär häm başqa xönärlär belgeçläre. Mäsälän, Uqrainadan kilgän eşçelär Yäkutiäda Rusiä grajdanlıygın aluda qıyınlıqlarğa oçrağan çaqta keşe xoquqları buyınça wäkilenä möräcäğät itälär. Yefim Protopopov süzlärençä, Yäkutiäda 20 meñgä yaqın tatar yäşi, cirle tatar häm başqort cämgiätläre zur eş alıp baralar. Revolyutsiädän soñ, 30 nçı yıllarğa qadär anda xätta tatar mäktäpläre dä bulğan. 39 nçı yılğa qadär Yaqut xalqı, näk Tatarlar kebek, üzläreneñ älifbasın Latin imlasında küçergän ide. Dimäk Latin älifbasın tıyğan iptäş Stalinnıñ ukazı, Tatar xalqınıñ eşenä genä tıqşınmağan. Şuña kürä Latin imlasın qaytaru turında Mäskäw häm Qazan arsında barğan xoquqi bäxäs Yäkutiäda zur qızıqsınu uyata. Alar öçen Tatarstan ürnäk bulıp tora, häm Tatar teleneñ älifbası mäsäläseneñ xäl itelüe Yaqutlarğa da tä'sir yasıyaçaq, Tatarstan Konstitutsiä Mäxkämäseneñ qararına Mäskäw qolaq salsa, Yäkutiä xalqı da üzeneñ lingvistik mäsälälärne qarıy alaçaq dide bezgä Yefim Protopopov. Tatarstan keşe xoquqları wäkile Räşit Vägıyzov süzlärençä, älege Tatarstan häm Yäkutiädäğı xoquqçılarınıñ elemtäläre keşe häm törle millätläreneñ xoquqların yaqlawnı caylandıraçaq, milli respeblikalar berdäm front bulıp çıqsa mänfägatlären Mäskäw aldında yaxşıraq yaqlıy alaçaq dide ul. Räşit äfände süzlärençä, kiläçäktä ul uzeneñ Komi, Çuwaşiä häm Udmurtiä respublikalarıyndağı kollegaların da Qazanda qabul itäçäk, milli häm keşe xoquqların yaqlawda xezmättäşlek turında şartnamälär töziäçäk. Ä menä kürşe Başqortostan Respublikası belän andıy elemtälärne buldıru älegä planlaştıyrıylmagan, dide Räşit Vägıyzov, çönki anıñ süzlärençä Tatar xalqınıñ xoquqları belän wäzğıät Başqortostanda bik qatlawlı bulıp qala. Şulay itep, qayber respublikalarınıñ ğadel bulmağan säyäsäte nigezendä distälärç meñ kilometr yıraqlığında urnaşqan Yäkutiä belän Tatarstan berdäm maqsatlarnı bik ciñel tabıp kileşä alsa, Iq yılğasınıñ ikençe yarındağı Başqort respublikası xaman bik yıraq bulıp qala.Azatlıq radiosı öçen, Qazannan İskänder Nurmi
