Şuşı yaña qarar turında düşämbedä Quşma Ştatlarnıñ Eçke İminlek İdaräse başlığı Tom Ridge iğlan itte. Amerikağa oçqan çit il hawa kampaniäläre, berär törle şikle xäbär bulğan oçraqta, üz oçqıçlarına qorallı saqçılar utırtıp cibärergä tieş bulaçaq. Bu saqçılarğa "sky marshal", yağni "hawa marşalları" digän isem birelde. Amerikan räsmiläre fikerençä, bu çara 2001 yılnıñ 11 sintäberendä şikelle xöcümnärne buldırmıy qalırğa yärdäm itäçäk. Ber atna elek küzläw çığanaqlarınnan alınğan mäglümätlärgä nigezlänep Quşma Ştatlarda xäwef xäle yuğarı däräcägä kütärelde. Uzğan atnada Parij belän Los-Angeles arasında 6 oçqıç tuqtatıldı. Däwlät departamentı wäkile Adam Ereli:
Audio (Adam Ereli)
"Bar dönya buylap qurqınıç çorda yäşibez digän añlaw bar. Törle yaqtan citdi yanawlar kilä, bu wazğiättä bez üz keşelärebezne, üzebezne saqlaw öçen qulıbızdan kilgänne eşlärgä tieş."
Berniçä ilneñ hawa kampaniäläre, äytik, Britaniä, Mexico, Rusiäneñ Aeroflotı Quşma Ştatlarnıñ adımına añlaw belderde. Kanada kampaniäläre, Germaniäneñ Lufthansası inde xäzer ük Amerikağa saqçılar belän oça. Şul uq waqıtta bu adımğa qarşı çığuçılar da bar. Misal öçen Britaniäneñ Oçuçılar Berläşmäse başlığı Jim McAuslan:
Audio (Jim McAuslan)
"Bu adım belän bez ber yaqtan terorizm qurqınıçın kimetsäk, ikençe yaqtan oçularnıñ imienlegen dä kimetäbez."
Hawa marşalları Amerikanıñ üzendä küptän ğämäldä. Amerikannar fikerençä, qorallı saqçılar oçqıçnıñ iminelegen arttıra ala. Ämmä Yevropada küplär monıñ belän kileşmi. Xalıqara Aviatsiä jurnalı möxärrire David Learmount:
Audio (David Learmount)
"Amerikannar bolay uylıy: qorallanğan terorçı oçqıçqa ütte di, pilotlar kabinasın watıp kerä, ul çaqta nişlärgä? yarıy, ul çaqta pilotta qoral bulu yärdäm itä ala. Yevropalılar sorawnı başqaça quya: oçqıçta hawa marşalları buluın häm dä alarda qoral buluın belep oçqıçqa yaxşı äzerllängän qoraslız terrorçılar kerep, alarnıñ qoralın üz qulına töşerergä mömkin. Yevropalılar monı telämäs ide. "
İñ yaxşısı, älbättä, terorçılarnı, ğömümän, oçqıçqa kertmäskä. 11 sintäber xöcümnärennän soñ bu yünäleştä küp çaralar kürelä. Ämmä bu eş bik ciñel tügel. Jane''s publications belgeçe Chris Yates:
Audio (Chris Yates)
"Dönaynıñ hawa berläşmäläre xökümätlärgä möräcägät itep, küzläw eşlären köçäytergä, yaña texnologiä qullanırğa, hawa alannarın tikşerergä, şikle keşelärne oçqıçqa yaqın kitermäskä çaqıra. Min monı xuplıym. Härxäldä hawa marşalları belän terrorçı atışqan oçqıçqa utırırğa telämäs idem."
Şulay itep, qayber belgeçlär häm hawa kampaniäläre Amerikanıñ yaña taläbenä salqın qarıy. Ämmä Quşma Ştatlarnıñ moña qarşı köçle çarası bar. Hawa marşalların utırtu taläbenä buysınmağan oçqıçlarnı Amerika üz hawasına kertmäskä mömkin.
Ali Gilmi, Praga
Audio (Adam Ereli)
"Bar dönya buylap qurqınıç çorda yäşibez digän añlaw bar. Törle yaqtan citdi yanawlar kilä, bu wazğiättä bez üz keşelärebezne, üzebezne saqlaw öçen qulıbızdan kilgänne eşlärgä tieş."
Berniçä ilneñ hawa kampaniäläre, äytik, Britaniä, Mexico, Rusiäneñ Aeroflotı Quşma Ştatlarnıñ adımına añlaw belderde. Kanada kampaniäläre, Germaniäneñ Lufthansası inde xäzer ük Amerikağa saqçılar belän oça. Şul uq waqıtta bu adımğa qarşı çığuçılar da bar. Misal öçen Britaniäneñ Oçuçılar Berläşmäse başlığı Jim McAuslan:
Audio (Jim McAuslan)
"Bu adım belän bez ber yaqtan terorizm qurqınıçın kimetsäk, ikençe yaqtan oçularnıñ imienlegen dä kimetäbez."
Hawa marşalları Amerikanıñ üzendä küptän ğämäldä. Amerikannar fikerençä, qorallı saqçılar oçqıçnıñ iminelegen arttıra ala. Ämmä Yevropada küplär monıñ belän kileşmi. Xalıqara Aviatsiä jurnalı möxärrire David Learmount:
Audio (David Learmount)
"Amerikannar bolay uylıy: qorallanğan terorçı oçqıçqa ütte di, pilotlar kabinasın watıp kerä, ul çaqta nişlärgä? yarıy, ul çaqta pilotta qoral bulu yärdäm itä ala. Yevropalılar sorawnı başqaça quya: oçqıçta hawa marşalları buluın häm dä alarda qoral buluın belep oçqıçqa yaxşı äzerllängän qoraslız terrorçılar kerep, alarnıñ qoralın üz qulına töşerergä mömkin. Yevropalılar monı telämäs ide. "
İñ yaxşısı, älbättä, terorçılarnı, ğömümän, oçqıçqa kertmäskä. 11 sintäber xöcümnärennän soñ bu yünäleştä küp çaralar kürelä. Ämmä bu eş bik ciñel tügel. Jane''s publications belgeçe Chris Yates:
Audio (Chris Yates)
"Dönaynıñ hawa berläşmäläre xökümätlärgä möräcägät itep, küzläw eşlären köçäytergä, yaña texnologiä qullanırğa, hawa alannarın tikşerergä, şikle keşelärne oçqıçqa yaqın kitermäskä çaqıra. Min monı xuplıym. Härxäldä hawa marşalları belän terrorçı atışqan oçqıçqa utırırğa telämäs idem."
Şulay itep, qayber belgeçlär häm hawa kampaniäläre Amerikanıñ yaña taläbenä salqın qarıy. Ämmä Quşma Ştatlarnıñ moña qarşı köçle çarası bar. Hawa marşalların utırtu taläbenä buysınmağan oçqıçlarnı Amerika üz hawasına kertmäskä mömkin.
Ali Gilmi, Praga