Afrikadağı Kongo respublikasında premyer-ministr bulıp torğan marksist Patrice Lumumba isemen yörtüçe şuşı universitet, kommunistik dönyanıñ östenlegen kürsätü häm "öçençe dönya" illäre yäşlärenä tieşle belem birü maqsatında äle sovetlar çorında uq, 1960-nçe yılda oyıştırlğan ide. Anda uqunıñ çağıştırmaça arzan buluwı säbäple şuşı universitet aşa Aziä, Afrika, Latin Amerikası illärennän distälägän meñ keşe ütte. Soñğı yıllarda uqıtu sıyfatınıñ şaqtıy töşüenä qaramastan, "öçençe dönya" illärennän kilep uquçılar sanı anda bügen dä yuğarı qala birä. Patrice Lumumba universitetındağı 12 meñ studentnıñ öçtän beren näq menä alar täşkil itä. Läkin belem birüneñ sıyfatı töşü alar öçen berdänber üzgäreş tügel, soñğı aralarda başqa illärdän kilüçelärgä, bigräk tä Aziä häm Afrika keşelärenä qarata urıslarnıñ mönäsäbäte dä tamırdan üzgärde diärgä bula. Watannan yıraqta, çit moxittä uqu awırlıqlarına xäzer Rusiä cämğiatendä kiñ taralğan rasaçılıq wä çit il keşelären kürä almaw probleması da östälä. Şul doşmanlıq xisläre yış qına, süzdä mısqıllaw belän çiklänmiçä, turıdan-turı köç qullanu räweşendä dä küzätelä. Chad däwlätennän kilep uquçı Haoussou Kolbassia süzlärenä qarağanda, tulay toraqtan universitet binasına baru da yış qına qurqınıç ber säyäxätkä äylänä. Şuña kürä dä anıñ iptäşläre, "berqaya da üzeñ genä çıqma!" digän qağidä kertkän.
Audio, Haoussou Kolbassia
"Bez niçekter oyışırğa mäcbür buldıq, häm xäzer uquğa barğanda kimendä 10 keşe bergä bara. İrtän bergäläşep torabız da bergä çığıp kitäbez" di Mäskäwdäge Xalıqlar duslığı universitetında uquçı Chad studentı. "Öçençe dönya" illärennän kilep uquçılarnıñ ikençe qağidäse, "bar närsäñne dä üseñ belän yörtü" dip atala.
Audio, Haoussou Kolbassia
"Min xätta yoqlağanda da bar närsäne üzem belän totam, xätta pasportnı da" di Haoussou, häm bolay dip däwam itä: "olıraq studentlar bezgä "bar närsäne dä üzeñ belän yört" dip öyrätte. Ber toraqtan ikençesenä barğanda da, xätta yulnı çıqqanda da mindä qurqu bar, çönki militsiä üze dä miña höcüm itä ala. İreklekneñ ni ikänen belgändä Rusiägä baru ul törmägä barğan kebek" di Haoussou Kolbassia. Rusiädäneñ humanitar oyışmaları rasaçıl höcümnärne inde citärlek terkäde, Afrika illäreneñ Mäskäwdäge ilçeläre xätta bu uñaydan, üz watandaşların yaqlawnı taläp itep Rusiä tışqı eşlär ministrlığına maxsus möräcäğät tä yulladı. Läkin xakimiat Afrika keşelärenä qarata köç qullanuğa qarşı tieşle çaralar äle haman da kürmi. Ay sayın ber Mäskäwdä genä dä 5-10 şundıy höcüm yasala. Häm çit il studentlarına Rusiädäge üz tormışınıñ zur öleşen bülmälärendä biklänep ütkärü genä qala. Mäskäwdä uqu xaqında yäştän ük xıyallanğan, anda baru öçen yarışqan, küp köç sarıf itkän Aziä, Afrika häm Latin Amerikası yäşlärendä Rusiädäge çınbarlıq, andağı näfrät oçraqları zur yara qaldıra. Läkin ikençe yaqtan, mul häm imin Könbatıştağı uqu yortlarınıñ "öçençe dönya" däwlätlärennän kilgän studentlar öçen torğan sayın yabıla baruwı sürätendä alarğa Mäskäw belän dä qänäğätlänergä genä qala.
Kärim Kamal, Praga
Audio, Haoussou Kolbassia
"Bez niçekter oyışırğa mäcbür buldıq, häm xäzer uquğa barğanda kimendä 10 keşe bergä bara. İrtän bergäläşep torabız da bergä çığıp kitäbez" di Mäskäwdäge Xalıqlar duslığı universitetında uquçı Chad studentı. "Öçençe dönya" illärennän kilep uquçılarnıñ ikençe qağidäse, "bar närsäñne dä üseñ belän yörtü" dip atala.
Audio, Haoussou Kolbassia
"Min xätta yoqlağanda da bar närsäne üzem belän totam, xätta pasportnı da" di Haoussou, häm bolay dip däwam itä: "olıraq studentlar bezgä "bar närsäne dä üzeñ belän yört" dip öyrätte. Ber toraqtan ikençesenä barğanda da, xätta yulnı çıqqanda da mindä qurqu bar, çönki militsiä üze dä miña höcüm itä ala. İreklekneñ ni ikänen belgändä Rusiägä baru ul törmägä barğan kebek" di Haoussou Kolbassia. Rusiädäneñ humanitar oyışmaları rasaçıl höcümnärne inde citärlek terkäde, Afrika illäreneñ Mäskäwdäge ilçeläre xätta bu uñaydan, üz watandaşların yaqlawnı taläp itep Rusiä tışqı eşlär ministrlığına maxsus möräcäğät tä yulladı. Läkin xakimiat Afrika keşelärenä qarata köç qullanuğa qarşı tieşle çaralar äle haman da kürmi. Ay sayın ber Mäskäwdä genä dä 5-10 şundıy höcüm yasala. Häm çit il studentlarına Rusiädäge üz tormışınıñ zur öleşen bülmälärendä biklänep ütkärü genä qala. Mäskäwdä uqu xaqında yäştän ük xıyallanğan, anda baru öçen yarışqan, küp köç sarıf itkän Aziä, Afrika häm Latin Amerikası yäşlärendä Rusiädäge çınbarlıq, andağı näfrät oçraqları zur yara qaldıra. Läkin ikençe yaqtan, mul häm imin Könbatıştağı uqu yortlarınıñ "öçençe dönya" däwlätlärennän kilgän studentlar öçen torğan sayın yabıla baruwı sürätendä alarğa Mäskäw belän dä qänäğätlänergä genä qala.
Kärim Kamal, Praga