Accessibility links

Кайнар хәбәр

AQŞ prezidentı ildä röxsätsez yäşägän millionlağan möhacirgä 3 yılğa räsmi yäşäw häm eşläw xoquqı birergä täqdim itä


AQŞ prezidentı G. Bush, Quşma Ştatlarda röxsätsez yäşägän häm eşlägän çit il keşelärenä 3 yılğa legal status birü ixtimalı turında iğlan itte. Monıñ öçen bu keşelärneñ eş urnı bulırğa tieş. Älege belderü küplärneñ iğtibarın cälep itte häm şunda uq zur täñqitkä duçar buldı. Belgeçlär, George Bush, Amerikada prezident saylawları yaqınlaşqanda, ildä yäşäwçe 39 millionlıq ispan telle xalqın üzenä cälep itü öçen artıq zur plannar tözep taşlamadımı, digän soraw quya.

Xökümät häm Kongress äğzaläre aldında çığış yasap kiçä Amerikan prezidentı – ilneñ möhacirlek sistemasında soñğı 2 distä yıl eçendä bulmağan üzgäreşlär mömkinlege turında iğlan itte. Kongress tarafınnan da xuplansa, älege programma, Bush süzlärençä, Quşma Ştatlardağı immigratsiä qanunnarın kamilläşteräçäk, häm çik buyında iminlekne arttıraçaq: Yaña waqıtlıça eşçe programma nigezendä, Amerikadağı şirkätlär, cirle xalıq eşli almıy torğan, yäise eşlise kilmägän eş urınnarına räsmi räweştä çit il keşelären ala alaçaq. Bu programma xäzerge waqıtta bezneñ ildä röxsätsez yäşägän millionlağan ir keşe häm xatın-qızğa legal status biräçäk dide Bush. Bu keşelär Amerikada eş urınnarı buluın isbatlıy alsa, alarğa 3 yılğa yäşäw häm eşläw xoquqı birelergä tieş. Soñınnan bu yäşäw röxsäten ozaytu mömkinlege dä buluı ixtimal.Kongress bu täqdimne xuplarmı-yuqmı, älegä bilgesez. Şunısı ğına mäğlüm – konservativ köçlär genä tügel, liberallar da bu yaña plannı xuplap betermi. Amerika Quşma Ştatlarında bulğan böten eşne amerikan watandaşlarınıñ eşlise kilmi, häm Bush süzlärençä – immigratsiä qanunnarı iqtisadnı üsterü öçen eşlärgä tieş: Sistema eşlämi. Bezneñ ilgä – Amerikan iqtisadın yaxşırtqan häm Amerikan xiyalına turı kilgän möhacirlek sisteması kiräk. Tormışnıñ çınbarlığı şul – Amerikanıñ iqtisadı tudırğan böten eş urınnarında amerikannar üzläre eşlärgä telämi di Bush.

Yäşäw häm eşläw röxsäte alğan xäldä möhacirlär tuğan illärenä qaytıp yöri alaçaq, tuğannarın – ğailälären kiterä alaçaq. Älege viza – daimi yäşäw xoquqı – Amerikadağı "yäşel karta" aluğa ber nindi dä tä''sir yasamayaçaq, ämma çit il watandaşlarına bireläçäk "yäşel kartalar" sanın da Bush arttırırğa süz birde.

Şunda uq älege täqdimgä täñqit süzläre yawa başladı. Bu yaña plan, barı tik noyabr ayında uzaçaq prezident saylawlarında ispan telle xalıqnıñ tawışın alu öçen eşlände, diüçelär bar. Şulay uq Bush''nıñ bu belderüne Mexikağa barır aldınnan berniçä kön qala yasawı da oçraqlı xäl tügel. Tizdän Bush belän oçraçaçaq Mexika prezidentı Vicente Fox, Bushnıñ bu belderüen xupladı: İmmigratsiä planı, Quşma Ştatlarda yäşäwçe meksikannarnıñ kiräklegen kürsätte. Älegä amerikan watandaşlığı yä räsmi qağäzläre bulmasa da alar tizdän tigez xoquqlı eşçelär bula alaçaq dide Mexika prezidentı. Amerikada yäşäwçelärneñ 14%tı – ispan tellelär. 39 millionlıq ispan xalqınıñ 3-5 millionı ğına legal yäşi, qalğannarı räsmi terkälmägän. Qayber ispan telle yulbaşçıları, Amerikan prezidentı mondıy wağdälär belän genä ispan telle xalqınıñ tawışın cıya almas, dip sanıy. Washintonda La Raza isemle Milli Şurada, ispan advokatları törkemendä säyäsi eşlär direktorı bulğan Clarissa Martinez, Bushnıñ wağdäläre ozaqqa citmäs dip sanıy: tuzan utırğaç, bu yaña plan turında imeş-mimeşlär tınğaç, keşelär qarar biräçäk. Latino tawış birüçelär – moña ğına satılmas, çönki bu kübräk mäğnäle immigratsiä reformasına tügel dä - säyäsi uyınğa oxşağan dide ispan aktivistı.

Här yıl Amerikağa yartı millionğa qadär möhacir kilep röxsätsez yäşäp qala. Alar arasında çığışı belän Rusiädän, Tatarstan häm Başqortstannan buluçılar barmı, digän soraw belän bez bügen Azatlıqnıñ Qazan studiäsendä qunaqta bulıp kitkän Amerikadağı milättäşebez Roqia Safadan soradıq. Yuq, minem tanışlar arasında andıy tatarlar yuq, urıslarnı beläm, ämma alar barısı da qağäzlär belän yäşi, bezneñ mäxällädä andıylar yuq, bälki başqa cirdä küpter alar, ämma min belmim, dide Riqıya xanım. Yaponiädä tuıp üskän, xäzer Kaliforniädä yäşägän Roqia xanımnı tatar dönyası yaxşı belä, Quşma Ştatlarda tatar möhacirläreneñ yäşäwe turında Azatlıq dulqınnarında söyläşüne bez äle däwam iterbez, xörmätle tıñlawçılar...
XS
SM
MD
LG