Amerika Quşma Ştatların Meksikadan ayırğan mäğlüm Rio Grande yılğasınnan könyaqta yatuçı illärdä irekle säwdä ideäse ällä ni zur ruxlanu uyatmıy tösle - prezident Bush Amerikalar summitında bu mäs''älädä şaqtıy köçle skeptik fikerlär işette. Qayber illärgä, misal öçen, tönyaqtağı "olı qardäş"neñ üz qüwäten häm finans mömkinleklären niçek itep faydalanuı ber dä oşamıy. Quşma Ştatlar, kürşeläre Kanada häm Meksika belän irekle säwdä zonasın inde 10 yıl elek ük buldırğan ide. Läkin şul waqıt alarnıñ kiñ cäyelgän häm artıp barğan fäqirlek çınbarlığın kiçerüçe könyaqtağı kürşeläre öçen ömetsezlek unyıllığına äylände dip belderde üz çığışında Braziliä prezidentı Luiz İnacio Lula da Silva. Könbatış yarımşarındağı 34 däwlätneñ yuğarı citäkçeläre Monterreyğa, qitğadağı fäqirlekne beterü yulların tikşerü öçen cıyılğan ide. Amerikan prezidentı Bush öçen ämma bu berençe çiratta säwdä mäs''älälären qarawnı añlata. Cıyın açılğanda yasağan çığışında ul, "fäqirlekne beterüneñ iñ qulay yulı ul däwlätlär arasında säwdäne arttıru" disä, sişämbe könne, "säwdä däwamlı mullıqqa ber yul bulıp tora" dip belderde. Asılda Waşington Amerika däwlätlärenä, Quşma Ştatlar alğa sörgän irekle, liberal'' bazar säyäsäten tulısınça qabul itüne, üz tormışların şuña nigezlänep alıp barunı täqdim itä. Läkin qitğadağı küp kenä illärneñ yuğarı citäkçeläre bu mäs''älädä Quşma Ştatlar belän ber dä kileşmi. Alar fikerençä, amerikannar alğa sörgän östenleklär töbäk problemaların xäl itügä yünälderelmägän. Latin Amerikasın öyränüçe belgeç Gaston Chilier:
Audio, Gaston Chilier
"Älege summit küpmeder däräcädä latinamerikan citäkçeläreneñ, Bush xakimiate hiç kenä dä alar mänfäğäten qayğırtmıy digän xisen çağıldıra. Alar Bush taqqan östenleklär äle üzennän-üze töbäk östenleklärenä täñgäl bula almıy dip isäpli" di Chilier. Şundıy tänqiti citäkçelärneñ berse, häm iñ küreneklese dä dip äytep bula, Venezuela prezidentı Hugo Chavez. Monterrey oçraşuında yasağan çığışında ul "bar töbäkne iñ nıq totrıqsızlandırğan närsä fäqirlek häm neo-liberallek" dip belderde. Şuña da cıyında Venezuelanıñ amerikan omtılışlarına qarşı çığuı ğäcäp bulmadı, anı bu ölkädä Braziliä dä yaqladı. Quşma Ştatlar Monterrey cıyınında qatnaşqan bar 34 ilneñ dä kiläse yıl başına qädär irekle säwdä kileşüen imzalaw yöklämäsen aluın telägän ide. Axırğı çiktä Amerika däwlätläre citäkçeläre irekle säwdä kiräklege belän kileşsä dä, bu turıdağı kileşüne imzalaw öçen tögäl waqıt bilgelämäde. Eş şunda ki, Latin Amerikasında, Quşma Ştatlarnıñ Xalıqara Valuta Fondı häm Dönya bankı tarafınnan yaqlanğan iqtisadi säyäste qitğadağı başqa illärdä problemalar ğına tudıra digän fiker kiñ cäyelgän. Monıñ misalı itep Argentinadağı soñğı krizis öçen cawaplılıqnı Xalıqara valuta Fondı säyäsätenä yökläw tora ala. İlneñ yaña prezidentı Nestor Kirchner monı Monterrey cıyınındağı çığışında yänä ber qabatladı. Şuña kürä, andıy citäkçelär belän amerikan prezidentı Bush arasında urtaq fikergä kilü bik awır.
Kärim Kamal, Praga
Audio, Gaston Chilier
"Älege summit küpmeder däräcädä latinamerikan citäkçeläreneñ, Bush xakimiate hiç kenä dä alar mänfäğäten qayğırtmıy digän xisen çağıldıra. Alar Bush taqqan östenleklär äle üzennän-üze töbäk östenleklärenä täñgäl bula almıy dip isäpli" di Chilier. Şundıy tänqiti citäkçelärneñ berse, häm iñ küreneklese dä dip äytep bula, Venezuela prezidentı Hugo Chavez. Monterrey oçraşuında yasağan çığışında ul "bar töbäkne iñ nıq totrıqsızlandırğan närsä fäqirlek häm neo-liberallek" dip belderde. Şuña da cıyında Venezuelanıñ amerikan omtılışlarına qarşı çığuı ğäcäp bulmadı, anı bu ölkädä Braziliä dä yaqladı. Quşma Ştatlar Monterrey cıyınında qatnaşqan bar 34 ilneñ dä kiläse yıl başına qädär irekle säwdä kileşüen imzalaw yöklämäsen aluın telägän ide. Axırğı çiktä Amerika däwlätläre citäkçeläre irekle säwdä kiräklege belän kileşsä dä, bu turıdağı kileşüne imzalaw öçen tögäl waqıt bilgelämäde. Eş şunda ki, Latin Amerikasında, Quşma Ştatlarnıñ Xalıqara Valuta Fondı häm Dönya bankı tarafınnan yaqlanğan iqtisadi säyäste qitğadağı başqa illärdä problemalar ğına tudıra digän fiker kiñ cäyelgän. Monıñ misalı itep Argentinadağı soñğı krizis öçen cawaplılıqnı Xalıqara valuta Fondı säyäsätenä yökläw tora ala. İlneñ yaña prezidentı Nestor Kirchner monı Monterrey cıyınındağı çığışında yänä ber qabatladı. Şuña kürä, andıy citäkçelär belän amerikan prezidentı Bush arasında urtaq fikergä kilü bik awır.
Kärim Kamal, Praga