Accessibility links

Кайнар хәбәр

HRW:Ğıraq suğışı humanitar intervensiä bularaq aqlanmıy


Human Rights Watch düşämbedä iğlan itkän xisabında, Saddamnı bärep töşerü öçen alıp barılğan suğışnı humanitar intervensiä dip aqlap bulmıy , Ğıraqta humanitar krizis yuq ide häm Saddam rejimın cimerü öçen barlıq legal yullar qullanılmağan ide dip äytelgän. Xisapta Äfganstan vä Çeçnädäge xällärgä dä borçılu belderelä.

Xoquq yaqlaw törkeme Human Rigts Watch mäxsus şartlarda suveren däwlät çiklären ütep humanitar intervensiä yasala ala , ämma ütkän yılda Ğıraqta bu kriteriägä turı kilgän xäl yuq dip belderde.Oyışma Saddam Xösäin rejimınıñ 1980dän başlap eşlägän barlıq yawızlıqlarnı sanap , rejim in kimendä 250meñ keşeneñ üleme öçen cawaplı dip äytä.Ämma oyışma keşe xoquqları turındağı yıllıq xisabınıñ kereş mäqaläsendä ütkän mart ayında AQŞnıñ Ğıraqqa intervensiäsen aqlağan krizis yuq ide dip yazılğan.1994nçe yılda Rwandadağı kebek küpläp üterülärne tuqtatuda sonğı çara bularaq humanitar nigezdä intervensiä yasala ala .Oyışma xezmätkäre Steve Crawshaw radiobız xabärçesenä bolay dip äytte(audio) Humanitar intervensiä çın säbäplärgä tayanırğa , yanaw,qurqınıç bulırğa tieş..yuq isä uñnnan, suldan urtadan suğış başlatıp bula,köçle xökümät köçe citsä suğış başlatu xoququ bar dip uylayaçaq.Çınlap ta qurqınıçlı ürnäk birelde. Xisapta xalıqara cämäğätçelek Saddamnı xalıqara xökem itep çitlätä almadı dip äytelgän.Xisap xäzer Haagada cawapqa tartılğan Yugaslavieneñ eleke prezidentı Miloşeviç häm ütkän yılda ildän qaçqan Liberiäneñ eleke citäkçese Charles Taylornı misal itep kiterä häm xalıqara xökem itü diktatorlarnı zäğiflätä ala dip belderelä. Crawshaw süzlärençä törle çaralar täcribä itelergä , suğış berençe tügel ä in soñ saylaw bulırğa tieş. AQŞ hä Britan citäkçeläre Ğıraqnıñ küpläp üterü qoralları säbäple suğış başlattı.Alar İminlek Şurasınıñ rezolutsiäläre küpläp üterü qoralların yuq itü öçen Saddamğa 12yıl waqıt birde dip äyttelär.AQŞ vä britan räsmiläre Ğıraqqa qarşı suğış şuranıñ eleke rezolutsiälärendä yaqlandı dip belderde ayruça alar suğışnı humanitar nigezdä dä aqladı. Älegä küpläp üterü qoralları tabılmadı. Suğışnı yaqlawçılar närsä äytä soñ ?Konservativ oyışma Heritage Foundationda eşläwçe Nile Gardiner (audio) AQŞ belän Britaniä xärbi aksiä oyıştırmağan bulsa ide, Saddam distälärçä yıl xakimiättä utıraçaq ide. Anıñ ğailäse buınnar buyı Ğıraq belän idarä itär ide.Xalıqara xökem itülär , BMO yäisä xalıqara mäxkämä diktatorlarnı çitläter dip ışanıp bulmıy.Qayçaqta xärbi aksiä kiräkle. Gardiner HRW Saddamnıñ bärep töşerelüenä şatlanırğa tieş ide dip äytep(audio)Ğıraq xalqı Saddamnan soñ küpkä yaxşıraq yäşi, tanılğan xoquq yaqlaw oyışmasınıñ könbatışnıñ suğış başlatuı xata ide dip äytüe ğädättän tış küreneş di. Elekege kongersmen Lee Hamilton humanitar intervensiä komissiäsendä eşlägän.hamilton däwlät üz watandaşların tuqtatuı mömkin bälä, fäciğälärdän saqlarğa tieş, ägär dä eşli almasa , ul çaqta bu xalıqara cämäğätçelekneñ cawaplılığı bulıp tora dip söyli .Hamilton Saddamnı bärep töşergän suğış moral häm legal yaqtan aqlansa da, suğışnı başlatu säbäbe eşne qatmarlandıra di.HRW xisabında, xalıqara cämäğätçelekneñ Äfganstan belän qızıqsınuı kimede dip äytelgän.Xisapta ayruça AQŞnıñ totrıqlılıqnı saqlaw öçen qabile başlığı,suğışçan törkem citäkçelärenä xakimiät, aqça , qoral birüe tänqitlänä.Oyışma xezmätkäre Crawshaw bu citäkçelär täsireneñ artuı , xalıqara qızqsınu, täsirneñ kimüe näticäsendä Äfganstan yañadan firqalar suğışqan qaranğı däwergä qayta ala dip söyli.HRW xisabında Çeçnädä keşe xoquqlarınıñ bozıluın tuqtatmağan Russiägä,yevropa illäre häm AQŞnıñ basım yasamawı da tänqitlängän.Çeçnädä ütkän yılda başbaştaqlarça qulğa alu, cafalau. yuğalular ğädäti xälgä äylände , sivil xalıqqqa qarata cinayät eşläwçelär cawapqa tartılırğa häm töbäkkä xoquq yaqlaw oyışmaları xezmätkärlärenä kerü röxsäte birelergä tieş dip äytelgän

färidä xämit,praga
XS
SM
MD
LG