Accessibility links

Кайнар хәбәр

İrandağı säyäsi krizis tağın da tiränäyä, Saqçılar Şurası Mäcles qararın kire qağa


İrannıñ yuğarı xakimiatendäge säyäsi krizis bu atnada yaña çorına kerer tösle - düşämbegä qarşı töndä andağı Saqçılar Şurası, İran parlamentındağı reformaçılarnıñ yäkşämbe könne genä qabul itkän qanuni östämälären kire qaqtı. Şul östämälär alda torğan saylawlarda liberal'' qaraşlı nämzätlärne isemlektän sızıp atu qararın ğämäldän çığarunı maqsat itep quya ide.

İrandağı qadimi ruxanilär häm tormışnı beraz irekländerergä tırışqan reformaçıl köçlär arasındağı tartqalaşu turında "Azatlıq" tıñlawçıları inde xäbärdar. Fivral''neñ 20-sendä İranda parlament saylawları uzarğa tieş. Mäcles dip atalğan parlament älegä qädär ildäge reformaçıl köçlärneñ töp nığıtması ide, başqa xakimiat buınnarınnan ayırmalı bularaq anıñ äğzaları bilgelänmi, ä bar xalıq tarafınnan saylana. Soñğı saylawlarda parlamenttağı küpçelek prezident Xatami tiräsendä tuplanğan liberal'' köçlärgä eläkkän ide. Xäzer isä İran ruxaniläre, alar anda ildäge bar xakimiat dilbegälären üz qulında totarğa omtıla, reformaçılarnıñ yänä parlamentqa ütep kerüenä qarşı kirtäne üzençä aldan uq, saylawlarğa qädär quyarğa buldı häm 3 meñläp demokratik nämzätne saylaw isemleklärennän sızıp taşladı. Bu İrandağı bar ğämällärneñ dä islam qanunnarına turı kilü-kilmäwen tikşerep barğan, qadimi ruxanilärdän häm şäriğät belgeçlärennän torğan mäğlüm Saqçılar Şurası tarafınnan eşlände. Mäclestäge reformaçıl deputatlar, başta Şura üz qararın üzgärter dip kötep torsa da, yäkşämbe könne parlament aşa, Saqçılar Şurasınıñ saylawlarğa çıqqan nämzätlärne tıyu ölkäsendä wäkalätlären üzgärtü turında maxsus qanuni qarar qabul itte. Läkin şul uq könne, yäğni yäkşämbe kiçen, berkem tarafınnan da saylanmağan, ä fäqät bilgelänep kenä quıylğan 12 äğzalıq Şura Mäclesneñ bu qararın da köçtän çığardı. Xäzer inde parlamenttağı reformaçıl deputatlar, Saqçılar Şurası ildä irekle saylawlar ütkärü öçen bernindi mömkinlek qaldırmadı dip belderä häm moña cawap yözennän parlamenttan kitü belän yanıy. Şulay itep, İrandağı säyäsi krizis yaña çorğa kerep bara. Läkin iğtibarnı şul cälep itä - yuğarı xakimiattäge şuşı tartqalaşu İran xalqında ällä ni zur qızıqsınu uyatmıy. Reformaçıl köçlär Saqçılar Şurası belän köräşendä xalıqnı üz yağına cälep itärgä tırışıp qarasa da, älegä uñışqa ireşä almadı. İrandağı säyäsi täräqqiatne tikşerüçe Riza Tağizadä, ul Glasgow universitetında uqıta, bu uñaydan bolay dip belderä.

Audio, Riza Tağizadä

"Reformaçıl deputatlar üz köräşen däwam itärgä bik teli kebek kürenä häm alarnıñ töp maqsatı xäzer üz yağına xalıqnı tartu, läkin xalıq ber sistemanıñ ike qanatı arasındağı şuşı köräşkä qatnaşırğa bik telämi" di Glazgow universitetındağı İran belgeçe. Ul şulay uq, reformaçılar üz yağına prezident Möxämmäd Xatamine dä cälep itärgä tırışıp qarayaçaq dip uylıy.

Audio, Riza Tağizadä

Xatami Saqçılar Şurasınıñ nämzätlärne tıyu turındağı qararın elek tänqitläsä dä, älege nizaq kiñäşläşü aşa xäl itelergä tieş dip belderde. Saqçılar Şurası 3 meñ nämzätne tıyu turındağı qararın ğinwarnıñ 30-ına qädär yä kire qararğa, yä inde köçtä qaldırırğa tieş. Älegä ul kiläse saylawlarda qatnaşu xoquqın 3 meñnän barı tik 400-läp keşegä genä qaytardı. Reformaçıl köçlär fikerençä, qadimilär monı maxsus eşli häm waqıtnı suzıp alarğa saylawaldı äzerlegen alıp baru eşen qatlawlandırırğa tırışa.

Kärim Kamal, Praga
XS
SM
MD
LG